Curcuma - Siamese/Thaise tulp – zomerbloeiend

NAAM EN HERKOMST CURCUMA

Er zijn ongeveer 120 soorten bekend die voorkomen in Thailand, India, Maleisië en Pakistan. Oorspronkelijk komt ze uit Thailand. De naam is afgeleid van het Arabische woord ‘kurkum’ dat geel betekent. Vandaar de Nederlandse naam: geelwortel of saffraanwortel. Ze wordt ook wel de Siamese tulp genoemd, naar de vroegere naam van Thailand ‘Siam’. In de Oud-Indiase [Ayurvedische] geneeskunde en kruidenleer speelt ze een belangrijke rol. De volgende soorten komen het meest voor: Curcuma alismatifolia en Curcuma longa. Ze wordt al meer dan 5000 jaar verbouwd. Eerst werd de knol gebruikt om kleding te kleuren, later ontdekte men de smaak en de geneeskrachtige en reinigende werking voor het lichaam. Al 4000 jaar v. Chr. zijn er sporen gevonden van haar aanwezigheid in oud Mesopotamië. In een uit 600 v. Chr. daterend Assyrisch kruidboek werd ze vermeld als een kleurstofplant. Marco Polo vermeldt dat het kruid groeit te Fokien, China.

KLEUREN EN VORMEN CURCUMA

Ze bloeit in de kleuren roze, lila, wit, groen of bruin of een combinatie hiervan en geurt caramelachtig. Ze heeft krachtige stelen met grote bladeren en rijk bloeiende bloemen. De gekleurde schutbladeren in een U of V vorm, vormen het ‘huis’ van veel kleine bloemetjes. Ze worden ook wel dagbloemetjes genoemd omdat de bloei 21 dagen duurt en er elke dag een nieuwe bloem bloeit. Op een warme, lichte plek bloeit ze met 2 tot 5 grote bloemen die wel 3 weken blijven bloeien.

SYMBOLIEK CURCUMA

Ze staat symbool voor de Aziatische natuur en cultuur.

CURCUMA KOPEN

Koop in het voorjaar stevige, onbeschadigde wortelstokachtige knollen. Koop nooit knollen die zacht aanvoelen, beschimmeld zijn of rotte plekken hebben, met vlekken of groene uitlopers of verschrompeld zijn. Koop ook geen beschadigde knollen want deze zijn gevoelig voor schimmels. Grote knollen geven stevige lange stengels met grotere en/of meer bloemen. Meer kooptips.

CURCUMA PLANTEN

Ze is eigenlijk alleen geschikt om in een pot te planten, want ze is niet winterhard. Plant ze in het voorjaar in goed doorlatende en voedselrijke grond in een ruimte pot en zet haar op een zonnige plek. Als het 15°C is kan de pot naar buiten. Meer planttips.

VERZORGING CURCUMA

Geef twee keer per week water, maar laat de grond tussentijds wel droog worden. Geef regelmatig wat voeding in het water en verwijder uitgebloeide bloemen, om de bloemgroei te stimuleren. Zorg ervoor dat er geen water in de bloemkelken komt, daar kan ze niet tegen. En let er ook op dat er geen water onder in de pot blijft staan, dan rotten de wortels. Ook tocht moet vermeden worden. Ze is niet winterhard en kan dus beter in een pot geplant worden. Het blad sterft af in november, geef dan geen water meer en zet de pot op koele, vorstvrije plaats om te overwinteren. Haal in februari de wortelstokachtige knol voorzichtig uit de pot en geef verse, luchtige potgrond. Hierna de plant weer regelmatig water geven. Meer verzorgingstips.

VERMEERDERING CURCUMA

Ze draagt geen zaad. Vermeerdering is mogelijk door een grotere wortelstokachtige knol te breken in kleinere stukken met ieder 2 of 3 ogen. Plant de stukken in potten met licht vochtige rijke aarde. Plant ze 5 cm diep met de knoppen naar boven. Vermeerderen is ook mogelijk door weefselkweek, waarbij nieuwe scheuten groeien op een steriele voedingsbodem. De scheuten krijgen steeds nieuwe groeipuntjes die uitgroeien tot een nieuwe plant. Meer vermeerderingstips.

CURCUMA BLOEMSIERKUNST

Ze doet het goed in hoogteboeketten, maar ook solo in de vaas. Met deze tips bloeit ze wel 4 weken.

Gebruik altijd schone vazen. Doe hierin koud leidingwater, dat wordt vermengd met de juiste dosering snijbloemenvoeding voor een langere houdbaarheid.
Vuil water met daarin veel bacteriën is slecht voor alle bloemen. Het is dan ook aan te raden de bloemen om de drie of vier dagen schoon water te geven met snijbloemenvoeding. Een klein beetje bleekwater in het water helpt bacteriegroei te beheersen en het water helder te houden.
Twee eetlepels suiker, 1 theelepel baking soda, appelazijn of een cent in de vaas houden de bloemen langer vers.
Snij ca. 2 cm van de steel schuin af, vlak voordat je de bloemen in de vaas plaatst. Doe dit met een scherp mes. Verwijder altijd overtollig blad.
Zet ze op een koele plek. In een warme kamer of in de zon bloeien ze sneller uit.
Zet ze niet in de buurt van de fruitschaal. Fruit geeft van nature ethyleengas af waardoor de bloemen sneller verouderen.

CURCUMA CULINAIR GEBRUIK

Ze behoort tot de familie van de gemberachtigen. Curcuma longa is de soort waaruit de specerij kurkuma ook wel koenjit of geelwortel, wordt gewonnen. Het geeloranje poeder wordt gemaakt van de verpulverde wortel. De sterkst werkzame stof in de wortel is curcumine, dat een vast ingrediënt is van Indiase curry’s en mosterd. Curcumine staat ook bekend als de kleurstof E100. Voor de goede orde: de plant heet Curcuma, het kruid heet Kurkuma. Op http://www.rootsformoods.com/recepten/ een aantal recepten met Kurkuma.
Voeg wat Kurkuma toe aan de rijst bij het koken en de rijst wordt prachtig geel. Voeg je Kurkuma toe bij het koken van sperziebonen, dan blijven die mooi helder groen.

De sierplant Curcuma is niet geschikt voor consumptie.

Let op: gebruik alleen eetbare bloemen/bollen van gespecialiseerde leveranciers die eetbare bloemen/bollen telen.

CURCUMA HUISHOUDELIJK GEBRUIK

Al in de Romeinse tijd werd ze gebruikt om doeken of kleren van de Roomse vrouwen een mooie gele kleur te geven met toevoeging van de schillen van eikenbomen, roet, kruidnagels en saffraan. Ze wordt ook gebruikt als kleurstof voor gebak, kaas, vernis, zijde en soms huid. In het Verre Oosten maken vrouwen zich ermee op om een goudkleurig gezicht te krijgen. Boreh (Javaans) is de naam voor een welriekende zalf die bereid wordt uit Curcuma en klapperolie en die wordt gebruikt om het lichaam mee in te smeren en geel te kleuren. Bij plechtige gelegenheden, zoals bijvoorbeeld een bruiloft, wordt het bovenlijf van bruid en bruidegom met boreh (kruidenmix met o.m. curcuma) ingesmeerd. In Jaca, Spanje, werd de kleurstof gebruikt om haargroei tegen te gaan. In Maleisië werd na de bevalling het onderlichaam ingesmeerd ter bescherming van moeder en kind tegen boze geesten en de genezende werking.

GENEESKUNDE CURCUMA

In de Oud-Indiase [Ayurvedische] geneeskunde, een hindoeïstische gezondheidsleer, speelt curcumine een belangrijk rol. Deze leer heeft een religieus geïnspireerde visie op de totale gezondheid van lichaam en geest. De vele gebruikers roemen het gebruik van curcumine. Curcumine is een anti-oxidant [dit beschermt cellen tegen beschadiging] dat krachtiger werkt dan vitamine E. Het heeft een reinigende en helende werking voor het gehele lichaam. Bij inwendig gebruik zou curcumine het cholesterolgehalte verlagen en obesitas verminderen. Een uit de wortel vervaardigde pasta wordt gebruikt bij huidziekten. Het is gezond voor de spijsvertering en is helend voor lever, gal, maag, darmen, longen en het bloed. Het heeft kankerwerende en ontstekingsremmende eigenschappen en kan het ontstaan van tumorcellen tegengaan, remmen in de groei en zelfs doden. Wetenschappers hebben hoopgevende aanwijzingen gevonden voor de mogelijke werkzaamheid van curcumine bij het voorkomen en genezen van de ziekte van Alzheimer [die heel weinig voorkomt in India] en kanker. Het AMC, het Academisch Medisch Centrum van de Universiteit van Amsterdam, startte in 2010 twee onderzoeken naar de werkzaamheid van curcumine bij behandelingen tegen kanker. Deze onderzoeken worden gefinancierd door de Stichting Nationaal Fonds tegen Kanker, maar dit fonds ontvangt ook de bijdragen die de kwekers per verkochte Curcuma Roots for Moods-plant namens de consument doneren.

Allesoverbloembollen kan geen enkele verantwoordelijkheid nemen voor eventuele nadelige effecten van het gebruik van planten. Vraag altijd advies aan een professional voordat u een plant medicinaal gebruikt.

CULTIVARS CURCUMA

Cultivars met een * zijn te koop in Nederland.

Curcuma roscoeana*: komt uit Birma, bloeit in oranje en is in 1837 beschreven door de Engelse botanist Williams Roscoe.

Curcuma rubescens: heeft in het late voorjaar diepe wijnpaarse, witte bloeiwijzen die tot het opkomen van de bladeren blijven. De rode stengels die de bladeren ondersteunen zijn erg aantrekkelijk.

Curcuma rubrobracteata: heeft rode en goudgele bloemen.

Curcuma zedoaria*: heeft dieproze bloemen die tegelijkertijd met de roodgekleurde bladeren in de lente verschijnen. De bladeren van de plant worden gebruikt als salade.

Meer soorten: C.albiflora, C. amada,C. amarissima,C. andersonii, C. angustifolia, C. antinaia, C. arida, C. aromatica, C. arracanensis, C. attenuata, C. australasica, C. bakeriana, C. bella, C. bhatii, C. bicolor, C. caesia, C. campanulata, C. candida, C. cannanorensis, C. caulina, C. ceratotheca, C. clovisii, C. cochinchinensis, C. codonantha, C. coerulea, C. colorata, C. comosa, C. coriacea, C. corniculata, C. decipiens, C. ecomata, C. euchroma, C. exigua, C. ferruginea, C. flammea, C. flaviflora, C. glans, C. glauca, C. gracillima, C. graminifolia, C. grandiflora, C. gulinqingensis, C. haritha, C. harmandii, C. heyneana, C. inodora, C. involucrata, C. karnatakensis, C. kudagensis, C. kwangsiensis, C. larsenii, C. latiflora, C. latifolia, C. leonidii, C. leucorrhiza, C. loerzingii, C. longispica, C. macrochlamys, C. mangga, C. meraukensis, C. montana, C. mukhraniae, C. mutabilis, C. myanmarensis, C. nankunshanensis, C. neilgherrensis, C. newmanii, C. oligantha, C. pambrosima, C. parviflora, C. parvula, C. pedicellata, C. peramoena, C. phaeocaulis, C. picta, C. pierreana, C. plicata, C. porphyrotaenia, C. prakasha, C. pseudomontana, C. purpurascens, C. pygmaea, C. reclinata, C. rhabdota, C. rhomba, C. roxburghii, C. sahuynhensis, C. sattayasaiorum, C. scaposa, C. sessilis, C. sichuanensis, C. ingularis, C. sparganiifolia, C. stenochila, C. strobilifera, C. sumatrana, C. supraneeana, C. ylvatica, C. thorelii, C. trichosantha, C. vamana, C. viridiflora, C. vitellina, C. wallichii, C. ilcockii, C. woodii, C. xanthella, C. yunnanensis, C. zanthorrhiza, C. zedoarioides.