Sprekelia is familie van de Amaryllidaceae
Populaire naam: Jacobslelie, Goudlelie, speklelie, Azteken-lelie
Bloemkleur: rood Bloeiperiode: juni – juli
Plantdiepte: 8 - 10 cm - Plantafstand: 15 cm - Planthoogte: 30 - 45 cm
Toepassingen: borders, potterie, kamerplant
NAAM EN HERKOMST SPREKELIA
Er zijn slechts 2 soorten bekend: Sprekelia formosissima en Sprekelia howardii. Beide komen oorspronkelijk uit Mexico. De Sprekelia howardii komt alleen voor in de Mexicaanse staat Guerrero. Ze wordt dan ook wel Azteken-lelie genoemd. Toen ze in de 17e eeuw naar Europa kwam, werd gedacht dat ze een soort lelie was en kreeg ze de naam Jacob-lelie. Dit is een verwijzing naar de verbinding van de vorm en kleur van de rode bloemen met het rode kruis van de ridderorde van St. Jacob van Calatrava. Deze orde werd gesticht in de 12e eeuw om pelgrims naar Santiago de Compostela te beschermen en had een rood kruis met een gele schil in het midden als wapen. Sprekelia howardii wordt ook wel goudlelie genoemd omdat in helder licht de bloemblaadjes overgoten lijken met goudstof. Ze is vernoemd naar Johann Heinrich von Spreckelsen, een Duitse advocaat, die de eerste particuliere botanische tuin liet bouwen in Hamburg. Hij stuurde de eerste exemplaren van de Jacob’s lelie naar botanicus Lorenz Heister, waarna ze in 1755 de naam Sprekelia kreeg.
Deze plant ziet men niet vaak meer, voornamelijk omdat ze door de korte stengel weinig waarde heeft als snijbloem.
KLEUREN EN VORMEN SPREKELIA
Ze heeft helderrode bloemen van wel 10 cm groot en grote gele meeldraden. Drie bloembladen staan rechtop, terwijl drie bloembladeren krullend naar beneden wijzen.
De bladeren zijn lang, smal en zwaardvormig en verschijnen tijdens of direct na de bloei. In helder licht hebben de bloemblaadjes een gouden gloed. Ze is wat wispelturig in de bloei. Als ze wordt gestoord of de omstandigheden zijn niet perfect, kan het zijn dat ze niet ieder jaar bloeit. De bloem lijkt op die van de Hippeastrum.
SPREKELIA KOPEN
Koop in het voorjaar stevige, gezonde, grote bloembollen die gelijkmatig van vorm zijn. Koop nooit bloembollen die zacht of doorweekt zijn, blauwe of groene schimmel hebben, er bedorven uitzien of uitgedroogd zijn. Deze bollen zijn waarschijnlijk ondeskundig of te lang bewaard. Let ook op de uitlopers, een klein, groen puntje is geen bezwaar. Koop ook geen beschadigde bloembollen want deze zijn gevoelig voor schimmels. Grote bloembollen geven stevige lange stengels en grotere en/of meer bloemen. Meer kooptips.
SPREKELIA PLANTEN
Plant haar in het voorjaar (maart – mei) zodra de kans op vorst is verdwenen op een warme plek in de volle zon in goed waterdoorlatende grond. Plant haar niet te diep, de hals van de bol moet boven de grond uitsteken. Geef na het planten water en houdt de grond licht vochtig. Ze kan ook prima in de pot worden geplant. Zet de pot op een warme beschutte plek. De Sprekelia kan ook op water groeien zoals de hyacint. Zorg ervoor dat de onderkant van de bol net tegen het water aanzit. Meer planttips.
VERZORGING SPREKELIA
Geef de planten tijdens het groeiseizoen regelmatig water en wat kunstmest nodig en stop daarmee zodra de bladeren in juli beginnen te verdorren. Dan is er een rustperiode. Ze is niet winterhard, dus graaf de bollen op in september/oktober (voor de eerste vorst) en bewaar ze in droge turfmolm bij een temperatuur van 15°C. In het voorjaar hebben ze een koude stimulus nodig zodat ze bloeiende planten vormen. Bewaar ze daarvoor een paar weken bij een temperatuur van 7 tot 8 ° C. Daarna kunnen ze weer geplant worden en kan het water geven starten. Plaats de pot in de winter op een warme (20°C) droge plaats. In april kan de pot weer naar buiten. Verpotten moet zorgvuldig gebeuren want ze houdt niet van beroering van de bodem. Als de wortels te veel verstoord worden, kan het zijn dat ze een jaar niet bloeit. Meer verzorgingstips.
VERMEERDERING SPREKELIA
Vermeerdert door de broedbolletjes en zaad. Laat de zaden rijpen en oogst wanneer ze openbreken, net als Hippeastrum. Zaai de zaden direct in een goed gedraineerd medium of met behulp van de drijvende methode* om te ontkiemen. Geadviseerd wordt de planten de eerste twee jaar binnenshuis te houden en te laten groeien zonder winterrust. Het duurt ongeveer 7 jaar voordat een zaad groeiende plant volwassen is en bloeit. Meer vermeerderingstips.
*Drijvend ontkiemen: doe de zaadjes in een bak en giet daarover warm water. Het duurt 4-7 dagen voordat kieming optreedt. Zodra het worteltje te zien is, de ontkiemde zaden planten.
CULTIVARS SPREKELIA
Soorten met een * zijn in Nederland te koop.
Sprekelia formosissima*: (betekent de overtreffende trap van het Latijnse formosus wat zeer mooi betekent, dus het mooist gevormd) ze wordt vergeleken met de Hippeastrum, de bloem doet er enigszins aan denken maar is veel grilliger. De bloemen zijn 7-11cm groot en helderrood, de basis van de bloembladen zijn soms gestreept of geblokt met geel. De bloem is tweezijdig symmetrisch en de steel is 30 cm hoog.
Sprekelia howardii: werd ontdekt door de Amerikaanse botanist Richard A. Howard. Ze is een kleinere soort dan S. formosissima met veel smallere lintachtige bloemblaadjes en bladeren.
Hybride*:
Een kruising tussen de Sprekelia en de Hippeastrum is de ×Hippeastrelia. Deze hybride staat tussen beide ouders in, de rode bloemen van Sprekelia met iets van de bloemvorm, maar veel groter, maar kleinere bloemen dan Hippeastrum en iets minder talrijk. Dit is een opvallende verschijning met een heldere sprekelia-achtige kleur.