Pancratium - Zee-/Strandnarcis – zomerbloeiend

NAAM EN HERKOMST PANCRATIUM

Er zijn 22 erkende soorten die voorkomen op de Canarische Eilanden, de kustgebieden van het Middellandse Zeegebied, tropisch Afrika en tropisch Azië. Ze is verwant aan Narcissus en Galanthus. In 1753 is door Linne het geslacht Pancratium beschreven.

Op prehistorische Kretenzische fresco’s is Pancratium weergegeven.

De naam Pancratium is afgeleid van het Grieks: pan = alles, kratos = kracht dus alleskracht, een verwijzing naar de kracht van de plant die extreme klimaten kan verdragen. Pancratiumsoorten komen vaak voor in extreem droge en zanderige gebieden. Pancratium is ook een sportwedstrijd: een combinatie van worstelen en boxen.

Pancratium en Hymenocallis (de vertegenwoordiger in Europa) worden soms spiderlilies genoemd of spirit lilies. De Italiaanse naam is giglio stella; sterlelie.

Ook in Nederland komt ze voor en dan de Pancratium maritimum, maar wel heel sporadisch. Zie https://www.verspreidingsatlas.nl/9504 en https://waarneming.nl/locations/5189/. Ze bloeit in diverse seizoenen: illyricum in de lente, maritimum in de nazomer, sickenbergeri in de herfst en zeylanicum entenuifolium na regen.

KLEUREN EN VORMEN PANCRATIUM

De bloemen zijn groot, wit en geurig. Ze heeft een karakteristieke corona en zes elegante witte segmenten. De bloeiwijze bestaat meestal uit 3 – 15 bloemen. De bloemen openen 's nachts en verspreiden een fruitige geur. De bloem blijft 36 uur open. Afhankelijk van het aantal bloemen op de bloeiwijze, varieert de tijd die verstrijkt tussen de bloei van de eerste en de laatste bloem van 3 tot 15 dagen (omdat bloemen opeenvolgend opengaan, meestal één per dag). De bladeren zijn riemvormig, zeegroen, 15-50 cm lang en ontwikkelen zich na de bloem. Ze zijn groenblijvend maar sterven in hete zomers vaak af en groeien in september weer aan. Ze verschilt van de vergelijkbare Hymenocallis in haar talrijke zaden met een dunne zwarte schil en de kleinere bloemen.

KOPEN PANCRATIUM

Koop in het voorjaar stevige, gezonde, grote bloembollen die gelijkmatig van vorm zijn. Koop nooit bloembollen die zacht of doorweekt zijn, blauwe of groene schimmel hebben, er bedorven uitzien of uitgedroogd zijn. Deze bollen zijn waarschijnlijk ondeskundig of te lang bewaard. Let ook op de uitlopers, een klein, groen puntje is geen bezwaar. Koop ook geen beschadigde bloembollen want deze zijn gevoelig voor schimmels. Grote bloembollen geven stevige lange stengels en grotere en/of meer bloemen. Meer kooptips.

PLANTEN PANCRATIUM

Plant haar in het voorjaar als er geen kans op nachtvorst meer is in goed doorlatende zandgrond op een droge, zonnige en beschutte plek. Vermeng kleigrond met een flinke hoeveelheid zand. Ze kan ook in potten worden geplant. Let ook dan op de afwatering en zet de potten in de winter binnen op een vorstvrije plaats. Meer planttips.

VERZORGING PANCRATIUM

De meeste soorten zijn niet winterhard, maar Pancratium maritimum en Pancratium illyricum wel (USDA zone 8). Geef regelmatig water, vooral in de zomer, maar niet teveel. Geef af en toe vloeibare mest, geschikt voor bolgewassen. Meer verzorgingstips.

GEBRUIK PANCRATIUM

Door de oude Grieken werd ze pankratĭon genoemd en was ze een beroemd geneesmiddel tegen allerlei kwalen. Ook had ze de eigenschap “aen den post oft opperste van der dueren ghehanghen, alle tooverye en guygelrye” (=tooverij) “verjaecht ende wederstaet” [Dodoens, Cruydeboeck, 2de dr. (1563), p. 558].

Volgens Galenus, baat tegen de geelzucht als men die hetzij in spijs, hetzij in drank of anders de zieke in geeft. De as van deze wortel wordt gebruikt om het uitvallen van het haar te beletten en te genezen.

De bol bevast Galanthamine: Galantamine versterkt de werking van acetylcholine in de hersenen. Acetylcholine is een stof die van nature in de hersenen voorkomt. Soms wordt het voorgeschreven bij dementie. Door gebruik van galantamine verergert de ziekte mogelijk iets minder snel. Ook bevat de bol lycorine, een giftige alkaloïde.

Pancratium maritimum is hypotensief (verlaagt de bloeddruk) en zuiverend. Het zou ook worden gebruikt om astma te behandelen. De soorten P. tenuifolium of P. trianthum zijn gebruikt bij traditionele volwassenwordingsceremonies in Botswana. De planten hebben psychoactieve eigenschappen en veroorzaken veranderde bewustzijnstoestanden.

Er wordt beweerd dat de San in Botswana visuele hallucinaties opwekken door met de bol over een incisie in het hoofd te wrijven.

BLOEMSIERKUNST PANCRATIUM

Tips om lang van de bloemen te genieten:

Gebruik altijd schone vazen. Doe hierin koud leidingwater, dat wordt vermengd met de juiste dosering snijbloemenvoeding voor een langere houdbaarheid.
Vuil water met daarin veel bacteriën is slecht voor alle bloemen. Het is dan ook aan te raden de bloemen om de drie of vier dagen schoon water te geven met snijbloemenvoeding. Een klein beetje bleekwater in het water helpt bacteriegroei te beheersen en het water helder te houden.
Twee eetlepels suiker, appelazijn of een cent in de vaas houden de bloemen langer vers.
Snij ca. 2 cm van de steel schuin af, vlak voordat je de bloemen in de vaas plaatst. Doe dit met een scherp mes. Verwijder altijd overtollig blad.
Zet ze op een koele plek. In een warme kamer of in de zon bloeien ze sneller uit.
Zet ze niet in de buurt van de fruitschaal. Fruit geeft van nature ethyleengas af waardoor de bloemen sneller verouderen.

PANCRATIUM OP DE CATWALK IN HET TUINPALET

Ze combineert goed met andere bolgewassen zoals Agapanthus en Freesia, maar ook met Bessera elegans, Astilbe en Gypsophila.

CULTIVARS PANCRATIUM

Soorten gemarkeerd met * zijn te koop in Nederland.

Pancratium illyricum: (betekent uit Illyrië, een streek in Joegoslavië) komt uit Corsica, Sardinië en Capraia en is beschreven in 1615. Ze groeit "landinwaarts" op rotsachtige hellingen en schaarse bosgebieden, van zeeniveau tot meer dan 1300 m boven zeeniveau. Lintvormig blad met stengels die in mei 10-15 geurende, narcisvormige witte bloemen dragen De Italiaanse naam "giglio stella", oftewel Star Lily, is een goede omschrijving van de bloemen. Het is de meest winterharde pancratium: USDA zone 8 en waarschijnlijk 7 in een beschutte positie op een zuidelijk plek. Ze houdt van volle zon, maar op het zuiden met lichte schaduw.

Pancratium maritimum*: (betekent van de zee) is een zeer mooie soort, die langs de zandige kusten van de hele Middellandse Zee voorkomt en ook wel zeelelie of zeenarcis wordt genoemd. Ze is winterhard tot -10°C, wordt 20 tot 60 cm en bloeit vanaf eind juni tot eind oktober. De bloemen geuren ‘s avonds heerlijk. Ze groeit goed in gewone tuingrond, maar heeft volle zon nodig. De zaden zijn verdikt, voornamelijk door de sponsachtige buitenlaag waardoor ze op water drijven. De bladeren zijn lijnvormig, blauwachtig en kunnen een 70cm lang worden. Ze is beschreven in 1579. In Frankrijk wordt ze beschermd tegen de vernietiging als gevolg van verstedelijking langs de kust. Ze wortelt in zandgronden en heeft de bijzonderheid om zich diep te kunnen ingraven om losraken te voorkomen, of om de stengel te verlengen in geval van bedekking door opgewaaid zand. Deze soort wordt bestoven door een nachtvlinder genaamd Agrius convolvuli.

De maritieme lelie of zandlelie koloniseert en beschermt de duinen van de stranden van Sérignan (Hérault, Frankrijk). Ze bloeit op de stranden van juli tot september. Haar diepe wortelgestel, goed verankerd in de bodem, fixeert het zand en voorkomt erosie. Het bijzondere van deze Pancratium is dat ze zich altijd aanpast aan de zandhoogte van het duin. De bol zal groeien of krimpen zodat het bovengrondse deel altijd boven het zand uitkomt. Om haar te beschermen tegen wildplukken en rooien, komen de gemeentelijke diensten regelmatig om de ganivellen (schapenhekken, afrastering) te repareren en te voorkomen.

Pancratium zeylanicum: is een kleine tropische soort uit Azië: India en de eilanden van de Indische Oceaan. Regen zorgt voor bloei en ontwikkeling van het glanzende blad. De bloemen zijn bijzonder sierlijk. Het is een tere plant, dus behalve in een tropisch klimaat, moet het in de herfst-winter-lente in potten binnen of in een warme kas worden gekweekt en in de zomer buiten worden gezet. De kleine bollen kunnen worden geplant in potten van 10-15 cm (4-6 inch) in grond met een goede drainage. De plant heeft alleen een rustperiode als er geen water wordt gegeven.