Hemerocallis

Hemerocallis is familie van Asphodelaceae 

Populaire naam: daglelie 

Bloemkleur: in alle kleuren behalve zuiver wit en blauw - Bloeiperiode: afhankelijk van de soort, juni - oktober

Plantdiepte: 8 cm - Plantafstand: 45 cm - Planthoogte: 45 - 100 cm

Toepassingen: borders, potterie, bloemsierkunst en de enkelbloemige culinair

HEMEROCALLIS ALS FOUTPARKEERDER

De samenstellers van ALLESOVERBLOEMBOLLEN gaan bij voorkeur uit van de indeling van de bol- en knolgewassen die de wetenschap, de professionals, de telers en retailers hanteren. Toch wijken zij daar af en toe van af, ten behoeve van de perceptie van de consument. Een voorbeeld is de daglelie, de Hemerocallis die niet tot de leliefamilie hoort, geen bol of rhizoom is, maar een vaste plant met een grof wortelgestel. De consument ziet de daglelie echter als een lelie en wil niet worden teleurgesteld bij het zoeken naar dit gewas op ALLESOVERBLOEMBOLLEN. En zo ver zit de consument er niet van af, want Linnaeus gaf dit gewas in de 18e eeuw de naam Hemerocallis en bracht het onder bij de Liliaceae, de leliefamilie. In de moderne classificering valt de Hemerocallis onder de Asphodelaceae familie. De groei- en bloeiwijze van de lelie en de daglelie verschillen. De lelie groeit vanuit een bol met één stengel omhoog met daaraan blaadjes en aan het uiteinde een paar bloemen. Eén bloem bloeit enkele dagen. De daglelie groeit als een pol met grasachtige bladeren, waartussen vele stevige stelen opkomen met bloemen die hooguit een dag bloeien, wat niet zo erg is, want de plant produceert zoveel bloemen en staat wel 4 tot 6 weken in bloei. De daglelie is bovendien veel interessanter in de tuinarchitectuur want de plant vult prachtig op en oogt zonder bloei als siergras. Een ander verschil is dat de daglelie aanzienlijk minder bedreigd wordt door ziektes dan de lelie.

NAAM EN HERKOMST HEMEROCALLIS

Hemerocallis betekent “schoonheid voor één dag”, vanuit het Grieks: hemera= dag en kalos= mooi. De bloemen bloeien slechts één dag, vandaar de naam daglelie.  De daglelies vinden hun oorsprong in Azië (China, Korea, Japan) en Oost-Siberië, waar ze niet alleen (in Azië al ruim 500 jaar voor Christus) werden gekweekt wegens de sierwaarde maar vooral als voedingsbron en geneeskrachtig kruid, zoals de Leidse botanicus en geneesheer Carolus Clusius (1525-1609) meldde. De daglelies kwamen naar Europa via de handelsroutes, waarschijnlijk eerst via Hongarije, Portugal en Italië. Samen met pioenen en seringen behoorden de daglelies tot de weinige sierplanten die de vroege kolonisten meenamen naar Europa en in hun tuinen plaatsten. Zo werd de Hemerocallis een veelvuldig toegepaste tuinplant. Al decennia geleden schitterden ze rond boerenerven. Daardoor heeft ze lang last gehad van het imago ouderwets. Ook de harde bloemkleuren geel, oranje en rood zijn een tijd lang verbannen uit de ton-sur-ton-tuinontwerpen van de cottagetuinen in pastelkleuren. Maar inmiddels is de plant weer helemaal terug van weggeweest, mede dankzij de nieuwe variëteiten in de kleuren witgroen en zelfs violet en paars. Maar ook de felle warme tinten van weleer zijn weer geaccepteerd en bovendien is de plant geliefd wegens de grasachtige bladvorm die een speelse en luchtige vulling aan borders geeft.

KLEUREN EN VORMEN HEMEROCALLIS

De Hemerocallis groeit vanuit een grof wortelstelsel als een grasachtige pol waartussen vele stevige stelen opkomen met bloemen. Vanuit de kroon ontwikkelen zich de stevige bloemstengels, die zelfs bij veel regen en wind blijven staan. Aan de top zijn de bloemstengels bijna altijd vertakt en dragen afhankelijk van de soort of de cultivar 15 tot meer dan 50 bloemen. Er zijn vroegbloeiende en laatbloeiende soorten met een heel scala er tussenin. De beschrijvingen van de bloeiperiode zijn V voor vroeg (juni), M voor midden (juni/juli), L voor laat (juli/augustus) en H voor herfstbloeier (september/oktober). Al vanaf halverwege de vorige eeuw is men bezig met de veredeling van de Hemerocallis. Er zijn inmiddels al meer dan 60.000 verschillende soorten geregistreerd. De soorten verschillen in bloemvorm (trompetvormig, klokvormig, stervormig of spinachtig) en bloemkleur (bijna alle kleuren zijn inmiddels op de markt, behalve blauw en zuiver wit). De hoeveelheid aan soorten maakt het onmogelijk om deze hier allemaal te noemen. Daarom een korte opsomming van de meest opvallende en bijzondere exemplaren: 
• Hemerocallis “Green Inferno” (Spinachtige groen/gele bloemen); 
• Hemerocallis “Heavenly Curls” (Gekrulde spinachtige bloemen, bijna wit); 
• Hemerocallis “Rolling Raven” (Spinachtige diepdonker paarse bloemen met een felgeel hart); 
• Hemerocallis “Babuschka” (Teruggeslagen violet/groene bloemblaadjes); 
• Hemerocallis “Anna Rubinina” (Spinachtige violetkleurige bloemen); 
• Hemerocallis “Blueberry Sundae” (witpaarse bloemen, half wintergroen); 
• Hemerocallis “Black Ambrosia” (zwartpaarse bloemen, half wintergroen); 
• Hemerocallis “Big Bird” (felle citroengele bloem). 
Een aan de buitenzijde niet waar te nemen verschil tussen de variëteiten is het aantal chromosomen. Er bestaan diploïde(Dip) Hemerocallis met 22 chromosomen en tetraploïde (Tet) Hemerocallis met 44 chromosomen. Diploïde en tetraploïde kunnen niet altijd onderling gekruist worden. De bloemen van tetraploïde zouden beter tegen felle zon en zware regen bestand zijn omdat ze een zwaardere substantie hebben. Wel duidelijk waarneembaar zijn de verschillen in het blad. Er zijn bladverliezende (BVL) en (gedeeltelijk of geheel) bladhoudende (BHO). In een strenge Nederlandse winter zullen de meeste bladhoudende soorten deels hun blad verliezen. De bladverliezende soorten zijn in de regel winterharder dan de bladhoudende, wat niet wil zeggen dat een bladhoudende Hemerocallis onze winters niet kan overleven. De bladeren zijn tijdens de winter alleen niet zo mooi meer.

SYMBOLIEK HEMEROCALLIS

De Hemerocallis staat symbool voor behaagziek, zorgeloosheid (een dagbloem heeft geen zorgen om morgen) maar vanuit de Chinese cultuur ook voor het toegewijde moederschap. Er werd daar eens geloofd dat een vrouw een zoon zou baren als ze tijdens haar zwangerschap de daglelie in de schaamstreek droeg.

HEMEROCALLIS PLANTEN

Daglelies zijn sterke en makkelijke tuinplanten, die het op elke losse en vruchtbare tuingrond goed zullen doen. Ze staan graag in de volle zon, maar ook lichte schaduw wordt verdragen. Doch voor de beste bloemen is de volle zon het beste. Koop ze als jonge planten en plant ze niet te diep in vruchtbare, goed waterdoorlatende grond of potgrond, op een willekeurig moment tussen april en oktober. Geef ze voldoende water, kaliumrijke voeding en een dikke laag mulch. De volledige bloei treedt pas op vanaf het derde jaar van aanplant. Belangrijk is ook om rekening te houden met de onderlinge plantafstand. Als de planten te dicht op elkaar worden aangeplant, dan komt de natuurlijke vorm van de lancetvormige uitwaaierende bladeren niet goed tot zijn recht. Houdt een afstand aan van ongeveer 45 cm. De kleine soorten zoals “Cosmopolitan”, “Pardon me” en “Two to Tango” kunnen ook in potten worden geplant. U moet ze dan wel elke week voldoende water geven. Tijdens de groeiperiode kunt u 1 keer per maand plantenvoeding geven. Ze kunnen zelfs in de winter buiten blijven staan.

HEMEROCALLIS VERZORGING

Geef ze een dikke laag mulch en neem ze om de beurt elke 5 jaar op voor uitdunning, waarbij je nooit alle pollen tegelijk behandelt: een jonge pol heeft immers weer een paar jaar nodig om tot de uitbundige bloei van een volwassen exemplaar te komen. Geef ze indien in pot gehouden voldoende water en kaliumrijke voeding. Hoewel de plant doorgaans vrij is van ziekten en plagen, moet de vroegbloeiende wel steeds gecontroleerd worden op de larfjes van de galmug. Deze mug legt eitjes in de jonge bloemknoppen en de larfjes eten de binnenkant van de knoppen op wat tot misvorming leidt. Verwijder aangetaste bloemknoppen en gooi die niet op de composthoop.

HEMEROCALLIS VERMEERDERING

Na 4 à 5 jaar zijn de pollen aan verjonging toe. Graaf de pollen uit, deel ze op in kleinere exemplaren (plm. 10 cm) en plant deze terug. Zo is men weer verzekerd van jarenlange bloei. Ook zaaien is mogelijk, bij 20° in februari, maar deze methode leidt niet tot soortechtheid wanneer de kweek in de buurt van andere daglelies plaatsvindt.

HEMEROCALLIS CULINAIR

Bij velen is dit misschien niet bekend, maar de bloemen van de Hemerocallis zijn eetbaar. Overigens gaat het dan alleen om de enkelvoudige bloemen! Ze hebben een knapperige bite als sla en een frisse, beetje zoete (oranje) en zelfs pittige (rode) smaak en als decoratie strelen zij het oog. De bloemen kunnen ook gevuld worden met een vismousse, romige kaas of met ijs. Oogst de opgezwollen ongeopende bloemknoppen voor een nootachtige verse crunch. Bak ze kort in olie of boter met een beetje zeezout. De smaak doet denken aan verse snijbonen, romige asperges en radijs. De bloemen zijn ook te oogsten als ze verwelkt en afgestorven zijn. Bekend in Azië als ‘gouden naalden’ hebben deze een vlezige textuur, een smaak die vergelijkbaar is met champignons. Ze zijn heerlijk in soepen en roerbakgerechten. De wortels echter smaken naar melige aardappelen. De bloemen zijn ook te oogsten als ze verwelkt en afgestorven zijn. Bekend in Azië als ‘gouden naalden’ hebben deze een vlezige textuur, een smaak die vergelijkbaar is met champignons. Ze zijn heerlijk in soepen en roerbakgerechten. Kwekerij Joosten in Rutten organiseert jaarlijks een diner met Hemerocallis. Bekijk voor een korte impressie dit filmpje en voor meer informatie op www.kwekerij-joosten.nl.

De Chinese naam voor Hemerocallis Fulva is ‘hsuan-soa’ wat ‘de struik die doet vergeten’ betekent. Deze naam verwijst naar de kalmerende eigenschappen. De jonge en gekookte scheuten werden vaak gegeven aan mensen in de rouw. Als thee kan het tegen spierpijn en mondontstekingen worden gebruikt.

HEMEROCALLIS OP DE CATWALK IN HET TUINPALET

De daglelie is een fantastische en stoere tuinplant die ook buiten de bloeiperiode sierwaarde heeft. Ze combineert goed met Hosta’s, Phloxen, Astilbe, Geraniums, Lavendel, Clematis, Bolgewassen, Polemonium, Pioen(rozen), Japanse Irissen, Hibiscus, Saponaria, Erygium en Aconitums. Daarnaast combineert de daglelie prachtig met riet- en siergrassen voor hoogteverschillen in de borders. Combineer de “Silent Sentry” met een paarse Astilbe en de vroegbloeiende “Campfire Embers” met blauwe riddersporen. De roodbladerige Sedum “Matrona”, Persicaria microcephala, Angelica sylvestris “Purpurea” geeft een vurig ton-sur-ton-effect met oranjekleurige daglelie “Hot Wire”, “Tuscawilla Tigress” of “Johny Come Lately”. Denk aan het samenspel tussen Miscanthus en Molinia met een hoge Hemerocallis zoals de “Autumn Minarette”, “altissima” of een prachtige nieuwe Spider “Let Loose”. De rode cultivars als “Stafford” of “Galena Holiday” sluiten zich prachtig aan bij Crocosmia en de gele zonnehoed. Om een tropische sfeer te creëren kunnen de spinachtige daglelies, de spiders, worden gecombineerd met bescheiden bamboes of de Nandina. Een meer tropische sfeer bereikt u door de spinachtige Hemerocallis, de zogenaamde ‘spiders’ “Black Arrowhead” en “Wild and Wonderfull” tussen Nandina’s en roodbladige Canna’s te planten. Deze laatste zullen de vlammengloed in de border vasthouden als de daglelie dooft.

HEMEROCALLIS IN DE BLOEMSIERKUNST

Hoewel je ze zelden in een bloemenstal tegenkomt, zijn daglelies ook zeer geschikt als snijbloem. Wel moet u elke dag de verwelkte bloemen er even uithalen. Dan heeft u er zeker 14 dagen plezier van. Ze combineren prachtig met irissen en gladiolen, afhankelijk van het bloeitijdstip en ze maken niet zulke vlekken in de kleding als de echte lelies. Vul de vaas op met wat blad van de daglelie. Om langer te genieten van de bloemen, gebruik deze tips:

• gebruik altijd schone vazen. Doe hierin koud leidingwater, dat wordt vermengd met de juiste dosering snijbloemenvoeding voor een langere houdbaarheid. Vuil water met daarin veel bacteriën is slecht voor alle bloemen. Het is dan ook aan te raden de bloemen om de drie of vier dagen schoon water te geven met snijbloemenvoeding;
• snij ca. 2 cm van de steel schuin af, vlak voordat je de bloemen in de vaas plaatst. Doe dit met een scherp mes. Verwijder altijd overtollig blad;
• zet ze op een koele plek. In een warme kamer of in de zon bloeien ze sneller uit;
• zet ze niet in de buurt van de fruitschaal. Fruit geeft van nature ethyleengas af waardoor de bloemen sneller verouderen.

CULTIVARS HEMEROCALLIS

Hemerocallis lilioasphodelus: heeft opstaande donker citroen/gele grote geurende bloemen. Ze bloeit in mei/juni en komt oorspronkelijk uit Siberië en China. Ze wordt 75 tot 100 cm hoog en is omstreeks 1596 beschreven. De lancetvormige bladeren zijn 60 tot 90 cm lang, gekield en glanzend helder groen. De slappe stengels zijn iets langer dan de bladeren en bovenaan vertakt met 6 tot 9 bloemen.

Hemerocallis middendorffii: ze is vernoemd naar de Russische arts en plantenverzamelaar A. Th. von Middendorff en heeft helder groene 30 tot 50 cm lange bladeren die sterk overhangen. De niet vertakte stengels zijn iets langer dan de bladeren met 2 tot 10 bloemen. Ze bloeit geurend oranje/geel in mei/juni. Oorspronkelijk komt ze uit Siberië, Mantsjoerije, Korea, Japan en Noordwest China. In Japan wordt ze geteeld voor de eetbare bloemen.

Hemerocallis minor: de donker groene bladeren zijn 30-50 cm lang en de stengels zijn ongeveer even lang, bovenaan vertakt met 2 tot 6 bloemen. Ze heeft geurende donker citroen gele bloemen met aan de buitenkant wat bruin en bloeit in mei/juni. Oorspronkelijk komt ze uit Z. Siberië, Mantsjoerije en Korea en is in beschreven 1759. 

Hybriden Hemerocallis x baronii (prof. Baroni te Florence, Italiaanse botanicus) is een kruising tussen citrina x thunbergii en gewonnen door K.L. Sprenger, een Duitse kweker te Vomero bij Napels. Ze wordt 80-100 cm hoog, heeft opstaande en vertakte stengels met 20 tot 40 bloemen. De bladeren zijn donker groen, zijn 60-70 cm lang en hangen over. De geurende bloemen zijn donker zwavel geel met een bruine buitenkant. Ze bloeit in juli/augustus Hemerocallis x luteola Jenkins is een kruising tussen aurantiaca ‘Major’x thunbergii en wordt 80-100cm hoog. Ze bloeit in juli/augustus met zacht gele bloemen. Ze heeft donker groene bladeren van 60-70 cm lang die overhangen. De stengels zijn in de bovenste helft vertakt.