Cyclamen - herfstbloeiend bloembol - Allesoverbloembollen.nl

NAAM EN HERKOMST CYCLAMEN

Er zijn 18 erkende soorten van de tuincyclaam bekend. Oorspronkelijk komt ze voor in de landen rondom de Middellandse Zee, West-Azië en Somalië. De naam is afgeleid van het Oudgriekse κύκλος, kuklos, wat cirkel of schijf betekent. Zowel de afgeplatte knol, als de groeiwijze van de plant is cirkelvormig. Omstreeks 1700 kreeg het geslacht haar naam van J. de Tournefont. In 1753 werd de schrijfwijze door Linnaeus vastgesteld: Cyclamen. De knol kan tientallen jaren oud worden, er zijn zelfs exemplaren bekend die de honderd haalden en bleven bloeien. De knollen bevatten saponienen, stoffen die in hoge concentraties giftig zijn voor de mens. Deze stoffen zijn niet giftig voor zwijnen en daarom werd de cyclaam in de middeleeuwen ook wel varkensbrood genoemd. De eerste cyclaam zou in 1731 door de monnik Reyntkens van de St. Pietersabdij in Gent, België zijn ingevoerd uit Palestina.

De veredeling van de cyclaam kwam pas in de 17^e eeuw op gang in Engeland, daarna in Duitsland en Zwitserland. In 1739 bood de Haarlemse kweker N. van Kampen in zijn catalogus 3 vormen aan. De catalogus van Krelage vermeldde in 1875 8 nieuwe grootbloemige vormen.

KLEUREN EN VORMEN CYCLAMEN

Ze heeft knikkende geurende, dan wel niet-geurende bloemen en ze bloeit van augustus tot januari en van december tot mei. De bloem lijkt op een elfje die haar vleugels uitslaat. Een knol kan wel 40 bloemen hebben. Hun kleed of vleugels zijn er in alle schakeringen van roze, maar ook wit. De vleugeltjes hebben een purperen blok die een v vormt aan de basis van elk bloemblad. De prachtig getekende, hart- of niervormige bladeren verschijnen na de bloei of gelijk met de bloei. Ze lijken wel wat op het blad van de klimop.

SYMBOLIEK CYCLAMEN

De algemene symboliek is vaarwel, afscheid, maar ook verlangen, bedeesdheid, bescheidenheid en schoonheid. In vroegere tijden werd de Cyclaam veel aangeplant bij kloosters als symbool voor Maria’s bloedende hart en nimmer aflatende bescherming. Op begraafplaatsen is de Cyclaam symbool voor afscheid. In Japan is Cyclaam de heilige bloem van de liefde. Ook was de cyclaam een model voor de Jugendstil door de zachte en bloeiende bloemvorm, de ronde bladeren en de licht gebogen stengel.

CYCLAMEN PLANTEN

Plant de grote, platte knollen in het voorjaar in humusrijke, goed gedraineerde grond op een plekje in de halfschaduw. Plant ze net onder het oppervlak een beetje schuin zodat het water ervan af kan lopen. Leg de knollen voor het planten een paar uur in een bak water. Op die manier wortelen ze sneller. Meer planttips.

VERZORGING CYCLAMEN

Dek de cyclamen elke winter af met een laag compost en geef in droge perioden extra water, maar zorg ervoor dat ze geen natte voeten heeft. Verwijder tijdens de bloei regelmatig de uitgebloeide bloemen om zaadvorming te voorkomen. Verrijk arme grond met landbouwkalk, mergel, beendermeel of verpulver eierschalen. Meer verzorgingstips.

VERWILDERING/VERMEERDERING CYCLAMEN

De Cyclaam kan jarenlang op dezelfde plek blijven staan. Na de bloei bemesten zorgt voor een rijke bloei in het volgende jaar. Cyclamen kunnen gerooid en gedeeld worden, maar ze zaait makkelijk uit en produceert veel broedknolletjes aan de basis van de moederplant. De zaden zijn bedekt met een zoete substantie waar de mieren dol op zijn. Zij zorgen voor verspreiding in de tuin. Als het zaad rijpt, rolt de bloemsteel zich spiraalvormig op en komt zo vlak boven de knol te liggen. Op die manier wordt het zaad in de aarde begraven. Het is mogelijk zelf zaad op te kweken. De zaden zijn klaar om te oogsten als een zaaddoosje opensplijt als er zacht in wordt geknepen, witte zaden zijn onrijp, bruine zaden zijn klaar om te planten. De sleutel tot een goede kiemkracht is het zaaien van verse zaden. Het is mogelijk ze te bewaren, maar over het algemeen geldt, hoe ouder het zaad, hoe slechter de kiemkracht. Plaats het zaad in een bak gevuld met zaaigrond. Bedek de zaadjes met een laagje aarde/grit, geef water en zet de bak op een beschutte plek. Ze ontkiemen in een paar weken. Houd de zaailingen voldoende vochtig, maar laat ze verder met rust zodat de knollen gevormd kunnen worden. Zet in juni van het tweede jaar de zaailingen in aparte potjes met potgrond en wat vloeibare mest. In het derde jaar zouden de nieuwe zaailingen moeten bloeien. In februari kan de knol worden vermeerderd door deze in stukken te snijden. Meer verwilderingstips.

CYCLAMEN BESCHERMD

Al sinds 6 mei 1900 is er een verordening tegen het uit het wild verzamelen. Tegenwoordig wordt ze genoemd in Appendix II van CITES. CITES staat voor Convention on International Trade in Endangered Species of wild flora and fauna. CITES regelt de wereldwijde handel in ongeveer 5.000 beschermde diersoorten en 30.000 beschermde plantensoorten. Men mag deze beschermde soorten niet zomaar verhandelen, vervoeren, verzamelen of houden. Hiervoor gelden regels. Voor sommige soorten is de handel verboden, in andere gevallen zijn er vergunningen of certificaten nodig. In Nederland verleent RVO.nl CITES-documenten en EU-certificaten. Momenteel hebben 183 partijen (182 landen + de Europese Unie) zich bij de overeenkomst aangesloten. De doelstelling van de CITES-overeenkomst is ervoor te zorgen dat internationale handel in wilde dieren en planten het voortbestaan van deze soorten niet bedreigt. Sommige soorten of producten van deze soorten zijn om diverse redenen erg gewild. Hier wordt veel in gehandeld. In combinatie met andere factoren zoals verlies van leefgebied, zorgt de handel ervoor dat bepaalde populaties enorm worden uitgedund en dat sommige soorten zelfs op het punt staan uit te sterven. De CITES-overeenkomst moet dit te voorkomen. Ook moet het verdrag duurzame handel bevorderen.

CYCLAMEN MEDISCH

In een ver verleden werden de wortels gebruikt om zwellingen en wonden te genezen. Tegenwoordig wordt het nog gebruikt tegen ontstekingen.

Allesoverbloembollen kan geen enkele verantwoordelijkheid nemen voor eventuele nadelige effecten van het gebruik van planten. Vraag altijd advies aan een professional voordat je een plant medicinaal gebruikt.

CYCLAMEN OP DE CATWALK IN HET TUINPALET

Ze combineert mooi met andere herfstbloeiende bolgewassen. Ophiopogon planiscapus en Epimedium camoufleren de kale zomerplekken van de cyclaam zonder haar knollen te verdringen.

CULTIVARS CYCLAMEN HERFSTBLOEIEND

Cultivars met een * zijn te koop in Nederland.

Cyclamen cilicium*: uit het zuiden van Turkije langs het uitgestrekte Taurusgebergte, waar ze in de schaduw groeit. Ze is relatief winterhard. De bloemen zijn wit tot diep roze met een zoete honinggeur. De bloemblaadjes draaien lichtjes. De bladeren zijn ovaal tot hartvormig, soms met ondiep geschulpte randen met een groen centrum omgeven door een lichter groen of grijsgroen gebied met roodachtig-paarse onderzijde. Variëteit ‘Album’ bloeit puur wit. De bladeren verschijnen met de bloem of erna. Ze is winterhard en bloeit in het wild van september tot november.

Cyclamen cilicium subsp. intaminatum*: (syn. = C. intaminatum) uit het noordwesten van Turkije, waar ze voornamelijk groeit in loofbossen, tussen wortels en rotsen in halfschaduw. Ze is een van de kleinere soorten, dus wordt ze meestal gekweekt als een containerplant. Ze is winterhard. In het wild bloeit ze, niet geurend, van september tot november in wit tot lichtroze met lichtgrijze aderen zonder vlek. De bladeren verschijnen met of na de bloemen, rond tot niervormig, effen groen of groen centrum met lichtere groene of grijsgroene vlekken, onderzijde groen of licht paarsachtig.

Cyclamen cilicium subsp. mirabile*: (syn. = C. mirabile) wordt gevonden in bosachtige en heuvelachtige rotsachtige plaatsen in het zuidwesten van Turkije. Ze bloeit in het wild van oktober tot november met wit tot diep roze bloemen met getande bloemblaadjes en een vlek rond de mond. De hartvormige bladeren, die verschijnen met of net na de bloemen, hebben een versnipperd patroon in grijsgroen, crème of zilver en geschulpte randen, onderzijde roodpaars. Ze is winterhard, maar kan niet tegen te veel water.

Cyclamen graecum ssp. anatolicum*: (syn. C. maritimum) uit Turkije, Rhodos en Cyprus, waar ze groeit in bossen of struikgewas op zanderige en rotsachtige plaatsen. In het wild bloeit ze van september tot november in roze tinten met donkere basale vlekken aan de basis van elk bloemblad niet geurend. De bladeren verschijnen laat in de bloei met gerolde en gelobde randen, groen maar vaak gemarkeerd met een centrale zone in bleker groen of zilver, onderzijde paars, soms groenachtig.

Cyclamen graecum ssp. candicum*: uit Kreta, bloeit in wit tot lichtroze met donkere paarse lijnen.

Cyclamen hederifolium*: uit Zuid-Europa, waar ze groeit in bos en struikgewas, in ravijnen en geulen of op oevers of in spleten van muren of kliffen, meestal, maar niet altijd in schaduw. Ze wordt ook wel Alpenviooltje of Napolitaanse cyclaam genoemd en is een ‘droogbloeier’ (bloeit zonder dat de knol in de aarde staat). Er is een breed scala aan vormen in kleur van de bloemen, bladeren en in bloeitijd. In het wild bloeit ze van augustus tot oktober, de bladeren verschijnen tijdens de bloei. De bloemen zijn bleek tot diep roze met een dubbele V-vormige paarse magenta markering aan de basis van elk bloemblad, soms zoet geurend. Bladeren zijn variabel van vorm, van het typische klimopblad tot breed hartvormig of zelfs speerkopvormig, vaak met hoekige lobben, rand soms getand, gevlekt in lichtgroen, zilver of grijs op een donkergroene ondergrond, onderzijde paars of groen. Ze is goed winterhard, doet het goed in de zon of halfschaduw en kan in een pot worden gekweekt.

Cyclamen hederifolium subsp. africanum*: (syn. = Cyclamen africanum) komt uit Algarije en Tunesië waar ze groeit onder bomen of struikgewas en in rotsachtige geulen met gedeeltelijk schaduw, soms op meer zonnige plaatsen. Ze is niet winterhard. Ze bloeit in het wild van september tot november, geurend, in lichtroze tot donkerroze en ieder bloemblad heeft een basaal paars of karmozijnrood magenta V-vormige vlek. Ze heeft hartvormige tot ovale, leerachtige en felgroene, soms grijsgroene bladeren met een fijn tot grof getande rand. De bladpatronen zijn variabel met licht of donker marmer of een grijs patroon, onderzijde groen, soms paarsachtig. De bladeren verschijnen tijdens de bloei of erna.

Cyclamen hederifolium var. hederifolium*: is een zelden geziene variëteit van deze zeer variabele soort. De doorzichtige bladeren zijn het belangrijkste kenmerk en er wordt beweerd dat ze geurende bloemen heeft. Michele Tenore en andere Italiaanse botanici hebben deze variant in het begin van de 19^e eeuw beschreven. Ze werd formeel genoemd door Stefano Delle Chiaje.

Cyclamen persicum var. autumnale*: uit Noord-Afrika, noordoostelijke hoek van de Middellandse Zee en Turkije waar ze groeit in een klein gebied van de meest oostelijke regio van de Middellandse Zee ten noorden van de Syrische grens in een gebied met een vochtiger klimaat dan sommige van de omliggende gebieden. Ze wordt aangetroffen in naaldbossen of onder bladverliezend struikgewas en soms in meer open rotsachtige gebieden en puinhellingen. In het wild bloeit ze van oktober tot december, geurend, van wit tot diep karmijnrood met een karmijnachtige mond. De bladeren zijn variabel, hartvormig met een fijn getande rand en verschillende tinten groen met een bleek of donkerder patroon, onderzijde paarsachtig. Ze verschijnen zodra er regelmatig water is. Ze is niet winterhard.

Cyclamen purpurascens*: wordt gevonden in Europese bossen waar ze groeit op vochtige rotsachtige hellingen in de schaduw of halfschaduw op hoogten tussen de 250 - 1.300 m. In het wild bloeit ze van juni tot oktober in roze tot roodpaars, zoet geurend. Bladeren zijn rond tot hart- of niervormig met een ongekamde of licht getande rand, glanzend groen en effen, of met een gemarmerde zone in bleker groen, crème of zilver, onderzijde paarsachtig. Ze verschijnen in de late zomer, soms met het oude blad nog aanwezig. Cyclamen purpurascens forma album bloeit wit en wordt slechts een aantal keer per jaar in het wild gevonden. Ze is winterhard.