Crocus sativus-Saffraankrokus

Crocus Sativus

Crocus sativus is familie van de Iridaceae  

Populaire naam: Saffraankrokus  

Bloeiperiode: oktober - november - Bloemkleur: violet 

Plantdiepte: 8 cm - Plantafstand: 8 cm - Planthoogte: 10 - 30 cm

Toepassing: border, groentetuin, potterie

NAAM EN HERKOMST CROCUS SATIVUS

Deze krokus, die niet in het wild voorkomt, werd al in de oudheid geteeld. Uit deze krokus wordt saffraan gewonnen. De saffraankrokus wordt binnen Europa vooral in Griekenland en op kleine schaal in Spanje, Oostenrijk, Frankrijk, Italië, Turkije en op de Krim geteeld. In gematigder streken is de teelt verdwenen, afgezien van het plaatsje Mund in het Zwitserse kanton Valais. Sinds 2013 wordt ook in het Belgische Morkhoven op kleine schaal saffraan geteeld. Buiten Europa wordt de plant onder meer geteeld in Iran, Azerbeidzjan, Marokko, Afghanistan en India (Kasjmir). Iran is de grootste producent van saffraan met meer dan 90% van de totale wereldproductie. Saffraan uit België en Frankrijk heeft meer aroma’s en de stampers zijn dikker en langer. Er zijn 150 bloemen nodig voor 1 gram saffraan. Saffraan uit Iran en Marokko is pittiger en er zijn 250 tot 300 bloemen nodig voor 1 gram saffraan. Saffraan is duur omdat het telen arbeidsintensief is en veel ruimte nodig is voor de teelt en verwerking. De Grieken noemen dit gewas Crocos en de Latijnen Crocus en Crocum. Ook het Griekse krokos, κρόκος betekent saffraan. Dit is waarschijnlijk afgeleid van kroke: een draad, naar de winning van de saffraan stempels of naar zijn afkomst, de stad Coricus in Klein-Azië. De Moren van Afrika geven het de naam zaffaran, in Italië wordt het zaffarano genoemd, in Spanje acafran, safra, acafraon en in Frankrijk safran, in het Hoogduits Saffran en in Nederland saffraan. In het Arabisch betekent het woord asfar: geel, en za’faran: met geel verven, Perzisch zaafer. Saffraan is in gebruik als kleur- en smaakstof, gelijk als de Curcuma of geelwortel bij de oosterlingen. In de 13de eeuw werd het meegenomen door de kruisvaarders die het naar andere Europese landen brachten.

KLEUREN EN VORMEN CROCUS SATIVUS

Ze bloeit gedurende circa acht dagen in de herfst met violette bloemen. Elke bloem heeft drie bloedrode stampers en drie gele meeldraden. Saffraan bestaat uit de vrouwelijk bloemdelen (de stempels/stigma’s) van een krokus. De bladeren verdrogen in april/mei waarna de knol zich vermeerdert en in oktober weer gaat bloeien. Een krokus die niet, zoals de doorsnee krokus in de tuin, in het voorjaar bloeit, maar eentje die in oktober - november bloeit.

SYMBOLIEK CROCUS SATIVUS

De saffraankrokus is symbool voor ‘kijk uit voor overdaad’, maar ook van huwelijk en blijheid.

Crocus Sativus

CROCUS SATIVUS KOPEN

Koop in juli of augustus stevige, vlezige knollen. Koop nooit knollen met sporen van een schimmel-aantasting. Neem ook geen knollen die zachte plekken hebben of al beginnen uit te lopen. Zorg dat je de echte Crocus sativus koopt en niet een andere herfstkrokus en zeker niet de giftige herfsttijloos (Colchicum autumnale). Meer kooptips.

CROCUS SATIVUS PLANTEN

Plant ze in augustus in goed doorlatende, losse grond die veel organisch materiaal bevat en op een warme, beschutte en zonnige plek. Ze houden niet van natte voeten, vooral niet tijdens de rustperiode in het voorjaar en zomer. Ze kunnen ook prima in een bak/pot worden geplant, maar zorg ook dan voor goede afwatering. Meer planttips.

VERZORGING CROCUS SATIVUS

Geef in het voor-en najaar wat mest. De plant groeit door in de winter totdat de bol rond april met rust gaat voor de zomerperiode. Meer verzorgingstips.

VERMEERDERING CROCUS SATIVUS

De saffraankrokus vormt geen zaad omdat het een onvruchtbare hybride is, maar meestal vermeerderen de knollen zich vegetatief zodat er steeds meer komen. Ze graven zich steeds dieper de grond in, dus eens in de 5 jaar opgraven en opnieuw uitplanten. Meer vermeerderingstips.

CROCUS SATIVUS CULINAIR GEBRUIK

saffraanSaffraan is al eeuwenlang één van de meest waardevolle specerijen ter wereld. De stampers van de saffraankrokus worden handmatig geoogst en er zijn meer dan 100.000 stampers nodig voor een kilo saffraan. In de keuken wordt het gebruikt om maaltijden een zoete ietwat bittere smaak te geven, en natuurlijk om het eten geel te kleuren. In Europa bekende gerechten zijn Bouillabaisse, Risotto alla Milanese, Zweedse Lussekatter (zoetgebak) en Paella. In Iran worden rijstgerechten met saffraan verfijnd. Oogsten is eenvoudige een kwestie van wachten tot de bloem opengaat. Zodra de bloem zich in de ochtend voor het eerst opent en droog is, de stampers afknippen en meenemen naar een rustige plek om te werken. Verwijder voorzichtig de drie opvallend rood-oranje draden en laat ze op een warme plek drogen.

Om te controleren of de saffraan echt is, neem je de stampers tussen je vingers, maakt ze nat en rolt ze tussen je vingers. Als je vingers geel worden, is het echte saffraan.

CROCUS SATIVUS MEDISCH

Het medicinale gebruik van de saffraankrokus stamt vooral uit de traditionele Chinese geneeskunde en de ayurvedische traditie, waarbinnen saffraan hoofdzakelijk toegepast wordt vanwege zijn stemming verbeterende eigenschappen, bij depressie, angsten, als afrodisiacum, voor ontspanning en vanwege zijn positieve invloed op de spijsvertering. Tegenwoordig worden steeds meer traditionele toepassingen bevestigd in wetenschappelijk onderzoek. Vooral de inhoudsstoffen crocine en safranal blijken gezondheid bevorderende effecten te hebben, bijvoorbeeld op het gebied van depressie, Alzheimer, oogaandoeningen (waaronder maculadegeneratie) en overgewicht. Hiermee is saffraan ook voor de hedendaagse gezondheidszorg een uiterst relevant product.

Allesoverbloembollen kan geen enkele verantwoordelijkheid nemen voor eventuele nadelige effecten van het gebruik van planten. Vraag altijd advies aan een professional voordat u een plant medicinaal gebruikt.

GEBRUIK CROCUS SATIVUS

Saffraan werd/wordt op veel manieren gebruikt. Enkele daarvan zijn:

  • De gele kleur in oosterse tapijten;
  • Als verfstof voor het kleuren van gordijnen;
  • Door kanariekwekers, door het voeren van saffraan worden de kanaries geler;
  • Rijke Arabieren verven nog hun ooglid, vingertoppen en tanden goudkleurig als teken van welstand;
  • In India is het een teken van de rijken;
  • De oude Egyptenaren omkransten hun wijnbekers met zijn bloemen en gebruikten het in hun religieuze rites;
  • Rijke Romeinen strooiden saffraan op hun huwelijksbed, mogelijk een verklaring voor de Latijnse spreuk “dormivit in sacco croci” (hij sliep in een bed van saffraan) waarmee een toestand van onbezorgde heerlijkheid beschreven werd;
  • In vele culturen was het een gebruik de huwelijkssluier met saffraan geel te verven;
  • Plinius vermeldt dat fonteinen in openbare badhuizen saffraan bevatten waardoor de geur goed verspreid werd. Keizer Heliogabalus zou gebaad hebben in water dat met saffraan geparfumeerd was. Vanwege de aangename geur werden vloeren van theaters met saffraan bedekt. Als een parfum werd het gesprenkeld over de kleren van de gasten als ze het huis binnen kwamen;
  • Plinius vermeldde het ook als verfmiddel. Het werd gebruikt om goudschriften te imiteren en om zilver als goud te laten schijnen;
  • Saffraan werd gemengd met wijn tijdens trouwceremonies, de saffraan was dan ook aan Venus gewijd en zou een liefdesdrank zijn. Het gaf de meisjes kleur op de trouwdag;
  • De bestanddelen picrocrocin en safranal uit saffraan worden als parfum ingrediënt gebruikt om een leerakkoord te ondersteunen;
  • Het bestanddeel crocine zorgt voor de goudgele kleur;
  • Wordt door enkele grote merken zoals Yves Saint Laurant Beauté, gebruikt in producten tegen huidveroudering en het bestrijden van acne.