Ixia

Ixia is familie van de Iridaceae  

Populaire naam: Graanlelie, Afrikaanse korenlelie of Afrikaanse iris   

Bloemkleur: wit, geel, oranje, roze, rood -  Bloeiperiode: juni – augustus  

Plantdiepte: 7 cm - Plantafstand: 7 cm - Planthoogte: 30 - 75 cm

Toepassingen: borders, perken, moestuin, snijbloembed, potterie, bloemsierkunst, vlindertuin  

NAAM EN HERKOMST IXIA

Oorspronkelijk komt ze uit Zuid-Afrika en er zijn ongeveer 100 soorten bekend, die veelal zijn ontstaan uit kruisingen tussen de inheemse wilde Zuid-Afrikaanse soorten. Ixia stamt van het Griekse ixiós/ixós = maretak of vogellijm en is waarschijnlijk zo genoemd naar het kleverig sap dat de bollen bevatten. De vorm van de bloemen herinnert aan het rad waaraan Ixion, die zich aan Juno had vergrepen, was vastgehecht en dat door de wind in snelle ronddraaiende bewegingen werd gehouden. Ixia is ook een vakantieplaats op het Griekse eiland Rhodos. Linnaeus heeft de Ixia is al in 1737 beschreven toen hij bij Clifford in de Hartenkamp, Heemstede, werkte om zijn plantenverzameling te bestuderen. De Ixia zoals wij die kennen werd pas in 1780 bij ons ingevoerd. Rond 1835 bood Krelage 50 verschillende Ixia’s aan. Naar huidige inzichten behoren daarvan nog een 16-tal tot het geslacht Ixia. De overige behoren tot Babiana, Sparaxis, Tritonia en andere verwante geslachten. De Haarlemse firma Voorhelm Schneevoogt gaf in 1793 het schitterende boek Icones plantarum rariorum uit met afbeeldingen van zeldzame planten waaronder de Ixia. De huidige cultivars zijn ontstaan uit kruisingen. De belangrijkste ouders zijn Ixia maculata en Ixia monadelpha.

KLEUREN EN VORMEN IXIA

Ze is te herkennen aan de smalle, zwaardvormige bladeren, het nogal kleverige plantensap en de zeer dunne maar sterke bloemstengels, die vertakt kunnen zijn, met soms wel twintig stervormige bloemen. De bloei is aarvormig, de steel is voor het merendeel bedekt met bloemen. De bloemen zijn wit, geel, violet, roze of rood, veelal met donkere keeltjes. ’s Nachts sluiten de bloemen zich en ook op donkere dagen blijven ze gesloten. Bij het ouder worden openen ze zich wijder en worden meer stervormig. Ze geuren heerlijk en trekken vlinders aan. Ze bloeien een week of drie.

IXIA PLANTEN

Plant ze vanaf april op een zonnige plek in goed doorlatende grond. Door te natte grond gaan de knollen rotten. Ixia gedijt ook goed in potten. Ixia’s zijn in de regel goed bestand tegen ziekten en plagen. Slakken kunnen echter flink wat schade veroorzaken aan de bladeren. Als die te sterk zijn aangetast, gaat de plant dood. Verzamel de slakken of zet biervallen neer. Meer planttips. 

VERZORGING IXIA 

Bij droogte de planten licht vochtig houden. Verwijder regelmatig de stengels met uitgebloeide bloemen om herbloei te bevorderen. Na de bloei geen water meer geven en de planten bij langdurige regen beschermen. Ze zijn vorstgevoelig en bij overwinteren in de volle grond moeten ze goed afgedekt worden. Beter is het ze voor de eerste vorst op te graven, de bladeren te verwijderen en op een droge vorstvrije plek te bewaren. Als ze in potten is geplant, deze in de winter binnenshuis op een donkere en koele plaats (10-15°C) laten overwinteren. Meer verzorgingstips.

VERMEERDERING IXIA

De knollen vermeerderen zich op dezelfde wijze als de gladiool, uit 1 knol ontwikkelen zich dus 1 of meer nieuwe knollen en kralen. Vermeerdering uit zaad is ook mogelijk. Meer vermeerderingstips.

BLOEMSIERKUNST IXIA

Ze houdt ongeveer 2 weken in de vaas. Geniet langer van de bloemen met deze tips:

• Gebruik altijd schone vazen. Doe hierin koud leidingwater, dat wordt vermengd met de juiste dosering snijbloemenvoeding voor een langere houdbaarheid.
• Vuil water met daarin veel bacteriën is slecht voor alle bloemen. Het is dan ook aan te raden de bloemen om de drie of vier dagen schoon water te geven met snijbloemenvoeding. Een klein beetje bleekwater in het water helpt bacteriegroei te beheersen en het water helder te houden.
• Twee eetlepels suiker, 1 theelepel baking soda, appelazijn of een cent in de vaas houden de bloemen langer vers.
• Snij ca. 2 cm van de steel schuin af, vlak voordat je de bloemen in de vaas plaatst. Doe dit met een scherp mes. Verwijder altijd overtollig blad.
• Zet ze op een koele plek. In een warme kamer of in de zon bloeien ze sneller uit.
• Zet ze niet in de buurt van de fruitschaal. Fruit geeft van nature ethyleengas af waardoor de bloemen sneller verouderen.

CULTIVARS IXIA

Cultivars met een * zijn te koop in Nederland.

I. abbreviata: werd eerst beschreven als de var. lutea, heeft crème tot gele bloemen met een donker hart. 

I. acaulis: bloeit helder geel 

I. aurea: heeft diep gele of oranje niet geurende bloemen. 

I. brevituba: een klein soort dat bloeit in licht of violet blauw, getint met donkerder blauw. 

I. brunneobractea: ze bloeit 25 tot 45 cm hoog en heeft glanzende, kastanjebruine schutbladen, bloeit crèmekleurig, de buitenste blaadjes af en toe bleek mauve met een geel hart. 

I. calendulacea: wordt 25 cm hoog en heeft oranje of oranjerode bloemen met een donker hart. Als de temperatuur daalt, sluiten de bloemen zich. 

I. campanulata: wordt ook wel rode ixia of rooikaloosie genoemd. De kleur varieert van diep karmozijnrood tot zuiver wit. Is moeilijk verkrijgbaar.

I. capillaris: wordt 20 tot 45 cm hoog met witte tot mauve blauw tot roze bloemen. 

I. cochlearis: bloeit roze of zalmroze met donkerdere middenaders op de blaadjes. 

I. collina: bloeit roze met een crèmekleurig tot geel centrum in dieproze. 

I. contorta: wordt 10 tot 30 cm hoog en heeft 2 tot 6 blauw purperen bloemen met een gele keel soms met een rand van donker purper. 

I. curta (curta = verkorte, ingekorte planten): heeft meestal 3 tot 10 bloemen, wordt 40 cm hoog en bloeit helder goudgeel met een donkerbruine of donkergroene markering in het midden, de buitenste blaadjes meestal rood gespoeld aan de achterzijde. 

I. curvata: bloeit diep roze.

I. divaricate: kan tot 50 cm hoog worden en heeft 3 tot 5 witte, roze en soms purper bloemen met een witte of licht gele cup. 

I. dubia (dubia = twijfelachtig): kan tot 75 cm hoog worden, heeft 3 tot 15 bloemen in helder goudgeel tot oranje met een donker midden en roodachtig aan de onderkant van de buitenste blaadjes.

I. erubescens: bloeit roze met een klein, groenachtig centrum dat vaak rood is omlijnd. 

I. esterhuyseniae: bloeit in geel met roodachtige buitenkant. 

I. flexuosa (flexuosa = afwisselend in tegengestelde richting gebogen): wordt ook wel korenbloem of korenblom genoemd. Ze kan tot 65 cm hoog worden, heeft 3 tot 15 geurige bloemen in roze, paars of wit, met donkere strepen vanuit het midden. 

I. fucata: bloeit in wit of lichtroze. 

I. gloriosa; is een zeldzaam soort dat bloeit in donkerroze met een groot paars zwart gekleurd hart. Ze kan tot 60 cm hoog worden.

I. lacerata: heeft grote witte bloemen. 

I. latifolia: bloeit mauve, roze of magenta. 

I. longituba: heeft crème tot roze bloemen. 

I. maculata (maculata = gevlekt, gemarkeerd): ze heeft oranje tot gele bloemen met een donkere sterachtige ring in het midden.
I.  maculata var. maculate: wordt ook wel gele ixia of geelkalossie genoemd, heeft tot 17 bloemen in geel of diep goudgeel tot oranje met purperzwarte vlekken op de keel en kan 60 cm hoog worden.

I. marginifolia: ze heeft licht blauwe tot mauve bloemen.

I. metelerkampiae: kan tot 70 cm hoog worden en heeft licht roze/mauve/purper lila bloemen met een donkerroze of purper hart. Heeft soms witte en kleine rode vlekjes.

I. micrandra: heeft 2 tot 6 wit tot roze of mauve bloemen.

I. mollis: heeft witte of licht blauwe bloemen.

I. monadelpha: bloeit in violet, mauve, roze, abrikoos of wit, zelden geel met een hart in een andere kleur met daarlangs een lijntje van weer een andere kleur.

I. mostertii: ze bloeit van wit tot diep roze met een donkerblauw, purper of blauwgroen hart.

I. namaquana: heeft witte licht lila of roze bloemen.

I. odorata (odorata = geurig): heeft kleine gele of crème geurende bloemen.

I. orientalis: ze bloeit crème tot mauve roze.

I. oxalidiflora: bloeit in purper roze met een witte cup.

I. paniculata*: (paniculata = groeit in een pluim) heeft 5 tot 18 grote bloemen in licht tot diep crème, soms lichtgeel, de buitenste blaadjes vaak roze tot roodachtig aan de achterzijde. Ze is in 1774 beschreven. De cultivar 'Eos' is vernoemd naar de godin van de dageraad uit de Griekse mythologie en betekent rood.

I. parva: wordt slechts tot 12 cm hoog en heeft roze purper gekleurde bloemen met een gele keel.

I. paucifolia (pauciflora = met een paar bladeren): heeft 3 tot 11 bloemen in wit of crèmekleurig, de buitenste blaadjes soms lichtgeel, bleek of diep roze aan de buitenkant.

I. polystachya: bloeit in roze, mauve of wit en heeft vaak maar niet altijd een donker hart.
I. polystachya var. crassifolia: heeft blauwe, mauve of purperen bloemen en een donkerder hart.

I. pumilio (pumilo = klein): heeft 6 tot 10 bloemen in baksteenrood met opvallende aders en wordt tot 25 cm hoog.

I. purpureorosea: wordt 20 tot 60 cm hoog en heeft 3 tot 12 mauve roze bloemen met een donker hart.

I. ramulosa: is syn. van Ixia latifolia var. ramulosa: ze bloeit purper met een witte keel of mauve of wit met een gele keel.

I. rapunculoides: kan tot 55 cm hoog worden en bloeit in lichtblauw of mauve.

I. rivulicola: heeft grote witte bloemen.

I. robusta: bloeit roze.

I. scillaris: (scillaris = zoals een Scilla) heeft roze, magenta, mauve of witte bloemen meestal met een groenachtig of roze hart. Var. scillaris: wordt ook wel vlieer, weeskrakers of agretjie genoemd, kan tot 50 cm hoog worden en heeft 7 tot 25 geurige bloemen in roze tot magenta, af en toe wit.

I. sobolifera: wordt 25 tot 75 cm hoog en bloeit in verschillende kleuren. Geurt sterk. Ssp. albiflora: wordt 40 tot 65 cm hoog en heeft crèmekleurige bloemen met een licht gele cup, ssp. carnea: wordt 25 tot 75 cm hoog en heeft lichte tot diep roze geurende bloemen met een witte cup, ssp. sobolifera: heeft blauwe tot grijsblauwe geurende bloemen met een witte cup.

I. stricta: heeft roze bloemen met een donkerder roze ster in het hart.

I. thomasiae: wordt 40 tot 80 cm hoog en bloeit in roze.

I. trifolia (trifolia = met twee of drie bladeren): wordt tot 30 cm hoog en heeft 5 tot 9 bloemen in donkerroze, magenta, cyclamenroze met kleine, donkere vlekken aan de basis en gele helmknoppen.

I. viridiflora*: (viridiflora = met groene bloemen) wordt ook wel groene ixia of groenkalossie genoemd. Ze wordt tot 45 cm hoog en heeft 15 bloemen helder turkoois-groen met donker paarsachtig-kastanjebruin tot zwart hart en felgele helmknoppen.  

Meer cultivars: I. alata, I. alticola, I. altissima, I. angelae, I. atrandra, I. bellendenii, I. bifolia, I. cedarmontana, I. confusa, I. dieramoides, I. dolichsiphon, I. ecklonii, I. exiliflora, I. flagellaris, I. helmei, I. leipoldtii, I. linderi, I. linearifolia, I. longistylis, I. macrocarpa, I. minor, I. monticola, I. nutans, I. patens,I. pauciflora, I. pavonia, I. reclinata, I. recondita, I. rigida, I. roseoalba, I. rouxii, I. sarmentosa, I. saudersiana, I. seracina, I. simulans, I. splendida, I. stenophylla, I. stohriae, I. stolonifera,I. superba, I. tenuifolia, I. tenuis, I. teretifolia, I. trinervata, I. vanzijliae, I. versicolor en I. vinacea.

Cultivars geschikt voor de vroegste bloei:
‘Panorama’, wit met purperrood - ‘Rose Emperor’ is getooid met zacht roze bloemen en een diep karmijnrood hartje - ‘Spotlight’, geelrood - Titia, fuchsiarood - ‘Venus’ is spirea rood met donkerder centrum.

Cultivars voor de latere bloei en buitenteelt:
‘Amazone’, framboosrood met purperen hart - ‘Appleblossom’, wit met karmozijnrood hart, groot - ‘Blue Bird’, wit met een blauw hart, van buiten met een donkerblauwe gloed - ‘Castor’ paarspurper - ‘Goliath’, ivoorwit, punten purper met donker hart - ‘Hogarth’, roomkleurig met purperen hart - ‘Hollands Glorie’, bariumgeel met donker hart - ‘Hubert’ buitenkant dof roodkoperkleurig, van binnen bruinachtig-rood met zwart centrum - ‘Keukenhof’, magnoliapurper, binnenkant licht goudgeel, het hart is meekrappurper - ‘Marquette’, zwavelgeel, de punten zijn purper, zwart hart - ‘Nelson’ roomwit met donker magenta-rood centrum, de buitenkant heeft een opvallende karmijnrode middenrib - ‘Paradijsvogel’ geelrood - ‘Radio’, licht brons, karmijn gevlamd, de binnenkant is lichter met een zwart hart - ‘Rose Queen’, licht oudroze, laag - ‘Swift’, een mengeling van rose, geel en oranje - ‘Uranus’, boterbloemgeel met zwart hart - ‘Vulcan’, oranjerood - ‘Yellow Emperor’, mimosageel.