Hippeastrum (Amaryllis) – voorjaarsbloeiend

NAAM EN HERKOMST HIPPEASTRUM

Voor zover bekend stammen de vroegste hybriden uit 1799. Sindsdien zijn er veel nieuwe hybriden ontwikkeld. Er zijn 97 soorten erkend en meer dan 600 hybriden bekend. Het geslacht is inheems in tropische regio's van het Caribisch gebied en Mexico, maar vooral Zuid-Amerika. Oorspronkelijk komt ze uit Oost-Brazilië.

In het verleden maakte ze deel uit van het geslacht Amaryllis en daarom wordt ze nog steeds, ten onrechte, Amaryllis genoemd. Dit is vooral het geval bij hybriden omdat de bloembollensector geen inspanning heeft gedaan om haar bij haar juiste naam te noemen. De geslachten verschillen ook van elkaar. Ze hebben beide grote grondbollen en riemachtige bladeren, maar Hippeastrum komt uit de Zuid-Amerikaanse landen Brazilië, Argentinië, Bolivia en Peru, de bloemsteel is hol, de plant kan meermalen per jaar bloeien en de zaden zijn zwart. Bovendien zijn er van Hippeastrum meer species. Amaryllis groeit in Zuid-Afrika, de bloemsteel is massief, de plant kan eenmaal per jaar bloeien en de zaden zijn groen. De Amaryllis bloeit als het blad is afgestorven en de Hippeastrum krijgt blad als de bloem is uitgebloeid. De Amaryllis kan in de tuin groeien terwijl de Hippeastrum vooral een kamerplant is.

De naam Hippeastrum is verlatijnst Grieks voor “ridder-ster”, hippeus is ridder of paardenman en ashon is ster. William Herbert benoemde de Hippeastrum in 1821.

Alle plantdelen en vooral de bol bevatten gifstoffen die vooral voor kleine dieren zeer schadelijk zijn.

KLEUREN EN VORMEN HIPPEASTRUM

De bollen kunnen een omvang van 25-30 cm hebben. De kleuren variëren van geel, groen, oranje, rood en roze tot wit en meerkleurig. Er zijn enkelbloemige, maar ook dubbelbloemige en grootbloemigen. De steel is hol en kan 60 cm lang worden. Afhankelijk van de soort draagt ze twee tot vijftien grote bloemen aan de top, die 10-20 cm breed zijn met zes helder gekleurde bloembladeren (drie buitenste kelkbladeren en drie binnenste kroonbladeren met hetzelfde uiterlijk). In 2007 is een nieuwe groepsindeling gepubliceerd:

Groep 1 Galaxy Groep: enkelbloemig, bloemdiameter groter dan 16 cm, bloembladeren overlappend voor meer dan 50% en elliptisch, ovaal, eirond of omgekeerd eirond van vorm. Meestal staat het vlak dat gevormd wordt door de gespreide bloembladen parallel aan de steel van de bloeiwijze. Voorbeelden: 'Apple Blossom', 'Pizzazz'.

Groep 2 Diamond Groep: enkelbloemig, bloemdiameter 12 tot en met 16 cm, bloembladeren overlappend voor meer dan 50% en elliptisch, ovaal, eirond of omgekeerd eirond van vorm. Voorbeeld: 'Moviestar', ‘Christmas Star’.

Groep 3 Colibri Groep: enkelbloemig, bloemdiameter kleiner dan 12 cm, bloembladeren overlappend voor meer dan 50% en elliptisch, ovaal, eirond of omgekeerd eirond van vorm. Voorbeelden: 'Pamela', 'Santa Cruz', ‘Piccolo’, ‘Pamela’.

Groep 4 Double Galaxy Groep: gevuldbloemig, bloemdiameter groter dan 16 cm, bloembladeren overlappend voor meer dan 50%. Voorbeeld: 'Aphrodite'.

Groep 5 Double Diamond Groep: gevuldbloemig, bloemdiameter 12 tot en met 16 cm, bloembladeren overlappend voor meer dan 50%. Voorbeeld: 'Double Arosa', ‘Alfresco’.

Groep 6 Double Colibri Groep: gevuldbloemig, bloemdiameter kleiner dan 12 cm, bloembladeren overlappend voor meer dan 50%. Voorbeeld : 'Fanfare', ‘Joker’.

Groep 7 Spider Groep: enkelbloemig, elke bloemdiameter, bloembladeren niet of nauwelijks overlappend en lancet- of lijnvormig, stamper en meeldraden steken uit de bloem en maken integraal deel uit van de sierwaarde, de lengte en breedte van de binnenste drie bloembladen verhouden zich als circa 12:1. Voorbeelden: 'Reggae', 'Chico', 'La Paz', ‘Tarentula', 'Cyber Queen', 'Ruby Meyer', ‘Santa Cruz’.

Groep 8 Butterfly Groep: enkelbloemig, elke bloemdiameter, bloembladeren minder dan 50% overlappend en smal elliptisch van vorm met tenminste drie eivormige tot omgekeerd eivormige bloemblaadjes, stamper en meeldraden ongeveer even lang als de bloembladen, de lengte en breedte van de binnenste drie bloembladen verhouden zich als circa 8:1 of kleiner. Meestal maakt het vlak gevormd door de gespreide bloembladen een hoek van ongeveer 60 graden met de verticale as van de steel van de bloeiwijze. Voorbeelden: ‘Tango', 'Giraffe', 'Exotic Star', ‘Emerald Grandeur’, ‘Jaguar’.

Groep 9 Trumpet Groep: enkelbloemig, elke bloemdiameter, lange trompetvormige bloem. Voorbeelden: 'Pink Floyd', 'Genua', ‘Amputo’, ‘Germa’.

De species die in de handel zijn worden ook in deze groepen ingedeeld. H. papilio komt in groep 8 terecht.

De enkelvoudige, tweevoudige en miniatuurvormen worden het meest verkocht door bloemenwinkels en andere winkels gedurende de kerstperiode en tijdens Valentijnsdag en Pasen.

SYMBOLIEK HIPPEASTRUM

De Hippeastrum symboliseert trots en betoverende schoonheid en geeft een gevoel van vriendschap en genegenheid. Echt een bloem om harten mee te veroveren. Er is een kleurensymboliek voor de amaryllis:

rood: betekent passie, liefde (al dan niet vereist) en schoonheid; in China is rood een gelukkige kleur.
paars: sommige tinten paarse amaryllis-variëteiten zijn vrij donker; paars symboliseert niet alleen royalty's, maar ook de spirituele kant van het leven.
oranje: betekent een goede gezondheid en geluk.
wit: betekent zuiverheid, vrouwelijkheid, kinderen en onschuld; witte Hippeastrum die op lelies lijken, symboliseren rouw om een geliefde.
roze: niet alleen voor meisjes, maar ook voor liefde en vriendschap voor zowel mannen als vrouwen van alle leeftijden.
geel: staat symbool voor geluk en goede tijden.

HIPPEASTRUM KOPEN

De bollen moeten stevig aanvoelen en groenig-wit zijn met bruine buitenste lagen zoals een ui. De bollen moeten niet zacht of doorweekt zijn, blauwe of groene schimmel hebben, er bedorven uitzien of uitgedroogd zijn. Soms hebben bollen al bloemstengels of bladeren; deze kunnen direct gepoot worden.
Alleen grote bollen kunnen meer dan één bloemstengel produceren, dit hangt af van de cultivar. Sommige kleine bollen produceren twee bloemen, terwijl enige grote bollen er maar één aanleggen. Een bol moet op zijn minst vier grote, gezonde bladeren aanleggen in het zomerse groeiseizoen voordat hij in het volgende jaar een bloem kan vormen. Sommige bollen produceren twee bloemstengels tegelijk of er zit enige tijd tussen de bloemstengels en soms heeft de tweede bloemstengel slechts twee of drie, in plaats van de gebruikelijke vier bloemen. Meer kooptips.

HIPPEASTRUM PLANTEN

Ze is gevoelig voor vorst en wordt in Nederland daarom vooral als kamerplant gekweekt. Leg de bol voor het planten een uurtje in een bak lauw water, dit bevordert de ontwikkeling van nieuwe wortels. De bol kan van oktober tot april geplant worden. Afhankelijk van de variëteit bloeit de bol binnen 6 tot 8 weken en bloeit 3 tot 6 weken.
De bol kan op verschillende manieren ‘geplant’ worden:
In pot – zoek een mooie bloempot uit, leg potscherven of hydrokorrels in de pot en vul af met potgrond. Zorg ervoor dat er tussen de potrand en de bol ongeveer 1 vinger past. Plant de Hippeastrum in de aarde, maar zorg ervoor dat ongeveer een derde van de bol boven de grond uitsteekt. Meteen een beetje water geven (niet op de bol zelf). Plaats de pot op een lichte en warme plek in huis. Geef wat meer water met af en toe wat voeding als de bol begint te groeien. Als ze te donker staat en te veel water krijgt, worden de stelen extra lang. Ze bloeit langer als ze in een koele ruimte staat.
Op water – plaats de bol in een Hippeastrumglas en zorg ervoor dat de bol net boven het water hangt. Zet het glas op een lichte en warme plek in huis. Houd het waterniveau ongeveer gelijk en ververs het water als het troebel kleurt.
Als droge bol – de Hippeastrum komt ook als droge bloembol tot bloei. Ze kan zelfs zonder water of aarde bloeien. Leg ze op een mooie schaal of verwerk ze in een bloemstuk. Besproei ze af en toe met water of leg ze af en toe een poosje in een bak water.
Als droge bol in wax – de bollen zijn voorzien van een laagje wax in verschillende kleuren. Zonder dat er water aan te pas komt, bloeit de Hippeastrum zo. Vreugdenhil Bulbs & Plant heeft een mooie video gemaakt over het waxen van de bollen.
In de tuin – omdat ze niet tegen vorst kan, moet de vorst helemaal zijn geweken. Plant de bol met de wortels naar beneden op een beschutte zonnige plek en zorg ervoor dat de bloembol ongeveer een derde boven de grond uitsteekt. Neem als plantafstand tussen de bollen ongeveer 20 cm. Geef direct na het planten een beetje water (niet op de bol). Meer planttips.

HIPPEASTRUM TEMPERATUUR

Ze bloeit bij een temperatuur tussen de 15 en 25 graden. Bij hogere temperaturen stopt de bloei en bij een te lage temperatuur komt de bloei niet op gang. Kamertemperatuur is een prima temperatuur, dus zet de pot niet boven de verwarming.

VERZORGING HIPPEASTRUM

Geef zodra knop en blad verschijnen dagelijks water en zet haar als ze bloeit niet in direct zonlicht, maar liefst op iets koelere plek. Dan bloeit ze langer. Knip een uitgebloeide bloem weg. De bol steekt dan geen energie in de aanmaak van zaad waardoor de overige bloemen langer bloeien. Verwijder de bloemsteel niet. Zolang deze nog groen is, gedraagt de stengel zich als een blad en blijft voedsel produceren, dat zal worden gebruikt voor de opbouw van de bol en de bloem voor volgend jaar. Wanneer de stengel bruin wordt, kan hij dicht bij de top van de bol worden verwijderd. Bewaar de pot gedurende deze tijd op een zonnige plaats binnenshuis of in een kas en blijf de bol voeden. Blijf de bol de hele zomer water geven en voeden met kamerplantenmest, zodat de nieuwe bladeren zich volledig kunnen ontwikkelen en groeien. Bladeren die geel worden, kunnen tot dicht bij de top van de bol worden teruggesnoeid. Snij na 7 maanden de bladeren boven de bol af en haal de bol uit de pot. Leg de bol op een koele, droge plek (10-17°C) en laat ongeveer 10 weken liggen. Daarna oppotten, weer water geven en op een plek met kamertemperatuur zetten. De bol zal wee bladeren maken en daarna bloeien.

Sommige cultivars hebben erg lange stelen die onder het gewicht van de bloemen kunnen breken. Ondersteun een lange steel met een (bamboe)stokje en bindtape. Draai de bloembol iedere dag, zodat de steel niet scheef groeit. Vanaf mei kan de Amaryllis ook buiten staan. Let alleen wel op felle middagzon. Meer verzorgingstips.

VERMEERDERING HIPPEASTRUM

Ze vermeerdert zich door broedbollen (klisters) die door de bol worden geproduceerd. Deze bloedbollen kunnen worden verwijderd of bij de ouder blijven, maar onthoud dat ze concurreren om water en voedingsstoffen, waardoor ze elkaars groei kunnen vertragen. Grotere broedbollen (vanaf 5 centimeter in diameter) die apart worden opgepot, bloeien meestal na drie of vier jaar.

Vermeerderen kan ook door parteren:

Neem aan het begin van de rustperiode gezonde grote bollen.
Snij de bol van neus tot bodem in 4 parten. Grotere bollen in 6 tot 8 parten.
Doe de parten in vochtig gemaakt zand of perliet en verpak ze in plastic zaken die wat lucht doorlaten. Zorg dat het oppotmedium vochtig blijft.
Zet de verpakkingen weg op een donkere plek bij normale bewaartemperatuur van het gewas.
Plant de parten uit aan het begin van het plantseizoen, oktober – april.

Ook is het mogelijk haar uit zaad te laten groeien, maar het kan tot 6 jaar duren voordat ze bloemen produceert.

Het is lastig om haar opnieuw te laten bloeien. Wil je dit toch proberen, volg dan deze tips.
• Snij na de bloei de stengel tot 2 cm boven de bol af en laat het blad zich verder ontwikkelen.
• Geef regelmatig water en kamerplanten mest.
• Vanaf september stoppen met water geven.
• Zet de pot eind oktober op een koele, vorstvrije plek.
• Verwijder verdorde bladeren.
• Verstoor de wortels zo min mogelijk.
• Na 6 tot 8 weken de pot weer in huis plaatsen en water geven.

BLOEMSIERKUNST HIPPEASTRUM

De Hippeastrum wordt steeds meer gebruikt als snijbloem. Om extra lang te genieten van deze prachtige bloem volg je deze tips:

Gebruik altijd schone vazen. Doe hierin koud leidingwater, dat wordt vermengd met de juiste dosering snijbloemenvoeding voor een langere houdbaarheid.
Vuil water met daarin veel bacteriën is slecht voor alle bloemen. Het is dan ook aan te raden de bloemen om de drie of vier dagen schoon water te geven met snijbloemenvoeding. Een klein beetje bleekwater in het water helpt bacteriegroei te beheersen en het water helder te houden.
Twee eetlepels suiker, 1 theelepel baking soda, appelazijn of een cent in de vaas houden de bloemen langer vers.
Snij ca. 2 cm van de steel schuin af, vlak voordat je de bloemen in de vaas plaatst. Doe dit met een scherp mes. Verwijder altijd overtollig blad.
Zet ze op een koele plek. In een warme kamer of in de zon bloeien ze sneller uit.
Zet ze niet in de buurt van de fruitschaal. Fruit geeft van nature ethyleengas af waardoor de bloemen sneller verouderen.
Wikkel de basis van de afgesneden stengel in plakfolie om te voorkomen dat die in het water gaat opkrullen.

Hippeastrum papilio*: is een bedreigde epifytische soort en is inheems in de tropische bossen van de Atlantische kust van Zuid-Brazilië. Ze werd in 1967 door Dr. Carlos A. Gómez Rupple, een Argentijnse verzamelaar, ontdekt in een tuin in de staat Santa Catarina, in het zuiden van Brazilië. In 1970 werd ze door de Argentijnse botanicus Pedro Félix Ravenna (Pierfelice Ravenna) benoemd als Amaryllis papilio. Hij vernoemde haar naar een geslacht Papilio van zwaluwstaartvlinders vanwege de gelijkenis van de binnenste bloemblaadjes met de vleugelstaarten van de vlinders. In 1997 werd ze door Van Scheepen hernoemd naar Hippeastrum papilio. Ze werd als uitgestorven beschouwd in haar natuurlijke omgeving tot de jaren 1990, toen een plantenkweker uit Escondido, Californië, Fred Meyer, haar zag groeien in hoge bomen in de zuidelijke Braziliaanse staat Rio Grande do Sul. Momenteel overleeft daar een populatie van ongeveer 50 planten in een klein gebied. Ze bloeit van wit tot een crème groen, tot een vrij donker appelgroen met karmijnrode, kastanjebruine of paarse strepen. Ze is een groenblijvende plant. In Brazilië bloeit ze in oktober, maar in de teelt in de Verenigde Staten en Europa kan ze op elk moment bloeien van de late winter tot het vroege voorjaar.

Hippeastrum reticulatum: werd ontdekt in 1820. Ze groeit in natte organische zandgronden in Zuid-Brazilië. Ze werd Edward Whitaker Gray in 1777 in Europa geïntroduceerd en voor het eerst beschreven als Amaryllis reticulata in 1788. Ze bloeit in roze of paars-roze met een donkerder tekening. Deze soort is bestuift zichzelf. Deze reproductiemodus staat de vermenigvuldiging door zaad toe terwijl het geïsoleerd is. Ze heeft ronde, gezwollen, vlezige zaden, die rijk zijn aan lipiden en meestal oranjerood, en niet zwart en papierachtig.

× Hippeastrelia*

Mr. Udai Pradhan uit India heeft in 1960 deze kruising van Hippeastrum en Sprekelia formosissima gemaakt. Ook de naam Hippeaskelia wordt gebruikt. De 30-45 cm hoge bloemaren zijn bedekt met dieprode, orchidee-vormige bloemen. Ze is een uitstekende potplant en vormt bij buitenteelt in een milder klimaat flinke pollen met een overvloed aan bloemen in het voorjaar. Plant in gewone compost. Na de bloei regelmatig voeden en water geven. Uitgebloeide bollen kunnen gerooid en bewaard worden tot het moment van planten of in potten blijven.

Meer cultivars: H. aglaiae, H. amaru, H. andreanum, H. angustifolium, H. apertispathum, H. arboricola, H. argentinum, H. aviflorum, H. blossfeldiae, H. brasilianum, H. breviflorum, H. bukasovii, H. caiaponicum, H. calyptratum, H. canastrense, H. canterai, H. cardenasii, H. caupolicanense, H. cipoanum, H. condemaitae, H. correiense, H. curitibanum, H. cuzcoense, H. damazianum, H. diniz-cruziae, H. divifrancisci, H. divijulianum, H. doraniae, H. elegans, H. espiritense, H. ferreyrae, H. forgetii, H. fragrantissimum, H. fuscum, H. gertianum, H. glaucescens, H. goianum, H. guarapuavicum, H. harrisonii, H. haywardii, H. hemographes, H. hugoi, H. iguazuanum, H. incachacanum, H. intiflorum, H. johnsonii, H. kromeri, H. lapacense, H. leonardii, H. leopoldii, H. leucobasis, H. macbridei, H. machupijchense, H. mandonii, H. maracasum, H. marumbiense, H. menesesii, H. minasgerais, H. miniatum, H. mollevillquense, H. monanthum, H. morelianum, H. nelsonii, H. oconequense, H. paquichanum, H. paradisiacum, H. paranaense, H. pardinum, H. parodii, H. petiolatum, H. pseudopardinum, H. psittacinum, H. regina-vittatum, H. reginae, H. roseoalbum, H. rubropictum, H. sanfranciscanum, H. santacatarina, H. scopulorum, H. starkiorum, H. striatum, H. stylosum, H. teyucuarense, H. traubii, H. umabisanum, H. vanleestenii, H. variegatum, H. viridiflorum, H. wilsoniae en H. yungacense.