Eranthis - Winterakoniet – voorjaarsbloeiend

NAAM EN HERKOMST ERANTHIS

De Eranthis komt oorspronkelijk voor van Zuid-Europa en Oost- en Centraal-Azië tot in Japan. In de Benelux komt één soort voor: de winterakoniet (Eranthis hyemalis). Er worden in de literatuur acht soorten genoemd. Ze werd voor het eerst wetenschappelijk beschreven in 1807 door de Engelse botanist Richard Anthony Salisbury, maar kwam al voor in het Kreutterbuch van J. Kentmann in 1563. De naam Eranthis betekent in het Grieks er: wat vroeg betekent en anthos: een bloem, dus een voorjaarsbloem. Omdat het blad lijkt op dat van de monnikskap, Aconitum, is de Nederlandse naam winterakoniet. De plant is in Friesland bekend als Aytty blomke omdat ze bloeide op de state Aytta bij Swichum.

KLEUREN EN VORMEN ERANTHIS

De bloemen van de Eranthis zijn geel en lijken op de bloem van de boterbloem. Ze hebben erg korte stelen. Ze bloeit enkele weken achtereen, maar ze opent hun bloemen soms pas wanneer de temperatuur stijgt. Als de zon schijnt openen de bloemen zich en als het donker weer is sluiten ze zich weer. De groen omwikkelde bladeren omsluiten de bloem als een kraag en komen pas volledig uit wanneer de bloemen al bijna zijn uitgebloeid. Aan het einde van het voorjaar sterven de bladeren af.

ERANTHIS PLANTEN

De Eranthis plant je in september/oktober op een zonnig plekje in humusachtige, vochtige grond. Ze komt uit een bosrijke omgeving en vereist losse grond en rijke humus. Grond die snel uitdroogt is minder geschikt. Wel moet de grond makkelijk afwateren tijdens de winter. Als ze in zandgrond wordt geplant, meng die dan met een ruime hoeveelheid bladaarde (of compost met kleimineralen. De knollen zijn klein – ongeveer de maat van een erwt – en van ongelijke vormen. Het is onduidelijk wat de boven- en onderkant is. Dit maakt niet uit, strooi de knolletjes uit in losgemaakte grond en dek ze af met een laagje. Plant niet later dan september als ze het eerste jaar mooi moeten bloeien. Ze is gevoelig voor uitdroging, dus plant ze direct na aankoop. Leg de knolletjes voor het planten 24 uur in handwarm water. Dit helpt ze zich makkelijker te ontwikkelen. Ze zijn minder geschikt om in een gazon te planten, want na de bloei moeten de bladeren tijd hebben om zich te ontwikkelen en het blad mag niet afgemaaid worden, omdat het ervoor moet zorgen, dat er voldoende reservestoffen in de knolletjes worden opgeslagen. Plekjes tussen ruim staande heesters of onder een boom met een open kruin zijn ideaal. Meer planttips.

VERZORGING ERANTHIS

De Eranthis is winterhard en heeft geen speciale verzorging nodig, maar bladaarde compost of oude mest in de herfst om het andere jaar zorgt voor meer en mooiere bloemen. Verwijder de bladeren niet eerder dan dat ze zijn afgestorven zodat er voldoende voedingsstoffen opgeslagen kunnen worden in de knollen. Let erop dat er in het gebied waar ze geplant is niet te veel wordt gewerkt. Als de grond herhaaldelijk wordt aangeharkt, zal ze moeite hebben om zich te vestigen, de bovenste laag grond moet zoveel mogelijk ongemoeid blijven. Vermijd wateroverlast en droogte, althans in het voorjaar en tot in de zomer, en laat ook de grond in de zomer niet volledig uitdrogen. Meer verzorgingstips.

VERWILDERING ERANTHIS

De Eranthis verwildert goed en zorgt zelf voor het uitzaaien. Het is een echte stinzenplant (meer info over stinzenplanten). Na de bloei vormen zich stervormige vruchten die vanaf eind maart opengaan en de relatief grote zaden tonen. Oogst ze snel want de zaden vallen er snel uit. De zaden hebben een vorstperiode nodig voordat ze ontkiemen. Ze kan jaren op dezelfde plek blijven staan en groeit langzamerhand uit tot een heel veld. Meer verwilderingstips.

GEBRUIK ERANTHIS

Alle delen van de plant zijn giftig, vooral de knolletjes bevatten glycoside, een stof die de hartwerking beïnvloedt. Tot de vergiftigingsverschijnselen behoren dan ook ademnood en een onregelmatige en langzame hartslag. Door de zeer zure smaak is de kans op een vergiftiging klein.

ERANTHIS OP DE CATWALK EN HET TUINPALET

Ze combineert mooi met Crocus, Sneeuwklokje (Galanthus), en Lenteklokje (Leucojum vernum).

CULTIVARS ERANTHIS

Soorten met een * zijn te koop in Nederland.

Eranthis hyemalis*: (hiemale = winter) komt in grote delen van Europa en Noord-Amerika in het wild voor, bloeit heldergeel en is al sinds 1596 bekend. Oorspronkelijk komt ze uit Zuid-Frankrijk, Italië, voormalig Joegoslavië en Bulgarije, maar ook Noord-Irak en Afghanistan. De bloemsteeltjes zijn 7-10 cm en de bloemdoorsnede is vaak niet groter dan twee cm. Ze is aantrekkelijk voor de honingbij ook al is de bloeiperiode vroeg. Als de temperatuur stijgt, geurt ze heerlijk. Enkele variëteiten: ‘Grünling’ met een groene streep aan de buitenkant van de gele bloemblaadjes, “Grünspecht’, een gevulde vorm in groengeel en ‘Schwefelglanz’, bloeit zwavelgeel.

Eranthis pinnatifida: bloeit in wit en komt uit Japan waar ze groeit in bergbossen.

Eranthis stellata: bloeit in wit en komt uit China, Noord-Korea en Oost-Rusland waar ze groeit in bossen. Meer cultivars zijn: E. albiflora, E. bulgarica, E. isaurica, E. lobulata, E. longistipitata, en E. siberica.

Hybride*: Eranthis x tubergenii: is een kruising van de hyemalis en de cilica, gewonnen door de firma C.G. van Tubergen uit Haarlem en heeft grotere donkergele bloemen. Ze groeit meer in pollen en vormt geen zaad waardoor de bloeitijd langer is. Een bekende cultivar is ‘Guinea Gold’.